'Shell voelt de druk om te verduurzamen, maar bevindt zich in spagaat'
Fors investeren in zonneparken en laadpalen, het opzeggen van het lidmaatschap van een invloedrijke Amerikaanse lobbyclub en vanaf komende week ook CO2-compensatie bij het tanken. Oliegigant Shell doet de ene na de andere groene daad of belofte.
Milieu-aandeelhouderscollectief Follow This is er positief over en haalt tijdelijk "de druk van de ketel" en geeft Shell een jaar de tijd zijn groene ambities waar te maken. In 2018 investeerde Shell zo'n 25 miljard in fossiele energie, versus 800 miljoen in hernieuwbare energie, aldus Follow This. Een flink verschil dus. Wegen de groene initiatieven daar tegenop?
Imago
Die duurzame initiatieven zijn op zichzelf beschouwd prima, zegt Freek Bersch, campagneleider bij Milieudefensie. De organisatie dagvaardde Shell afgelopen vrijdag omdat het wil dat Shell zich houdt aan de klimaatdoelen van Parijs.
"Maar als je kijkt naar het grotere plaatje, zie je dat Shell onverminderd investeert in fossiele brandstoffen zoals olie en gas. Die duurzame inspanningen veranderen niets aan het feit dat juist die posten gigantisch snel naar beneden moeten worden gedraaid om de internationale klimaatdoelen van Parijs te behalen. Het is dweilen met de kraan open."
Naast investeringen in fossiele energie, zijn negen van de tien Shell-fabrieken in Nederland tussen 2017 en 2018 meer CO2 gaan uitstoten, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Emissieautoriteit.
Spagaat
De reden voor Shell om toch 'groen te doen' is volgens Milieudefensie daarom tweeledig. "Het bedrijf bevindt zich in een spagaat: het voelt de maatschappelijke druk om te verduurzamen, aan de andere kant moet het bedrijf de aandeelhouders tevreden houden. Aandeelhouders die het liefst vooral veel winst willen maken."
Groene initiatieven, zoals CO2-compensatie, zorgen daarnaast voor een goede indruk van het bedrijf. En dat is nodig, want het ziet zijn populariteit afnemen. "Maar als Shell echt een positieve bijdrage wil leveren, zullen ze de kern van hun bedrijfsvoering - gas- en oliewinning - moeten veranderen", zegt Bersch.
De groene stappen van Shell zijn meer dan een imagokwestie, zegt Mark van Baal, van de kritische aandeelhoudersclub Follow This. Hij wijst erop dat hoewel nog 97 procent van de totale investeringen naar fossiele energie gaat, Shell een paar jaar geleden nog helemaal niets deed op dit vlak. "Toen kregen wij te horen dat ze zich focusten op olie en gas. Nu is Shell het enige bedrijf dat verantwoordelijkheid neemt voor de uitstoot van hun producten."
Volgens Van Baal is dat een belangrijke stap. "Verantwoordelijkheid nemen kan alleen door de uitstoot terug te brengen en dat kan alleen maar door over te schakelen van olie en gas op duurzame bronnen."
De geringe omvang van de goede bedoelingen zorgen ervoor dat Shell bezig is met windowdressing (goede sier maken, red.), zegt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. "Op hun totale investeringen is het peanuts wat Shell doet qua duurzaam investeren. Al die kleine dingetjes kan ik niet serieus nemen. Zolang ze niet bewegen naar bijvoorbeeld het streven om over 20 jaar helemaal klimaatneutraal te zijn."
Volgens president-directeur Marjan van Loon van Shell zijn het juist geen kleine stapjes meer die het bedrijf neemt om te verduurzamen:
De actie van Shell om de CO2-uitstoot van je auto te compenseren door 1 cent extra per liter brandstof te betalen, is positief zou je denken. Maar volgens Urgenda-directeur Marjan Minnesma is het niet de manier om over te gaan op een duurzaam vervoersysteem en heeft het zelfs een ongewenst effect. "Je houdt hiermee in stand dat mensen denken: 'Ik kan blijven rijden, want ik heb het gecompenseerd.'"
Druppel op een gloeiende plaat
Of het hier gaat om een oprechte poging te verduurzamen of dat er inderdaad sprake is van een imagokunstje zoals Minnesma suggereert, is niet eens de belangrijkste vraag, stelt professor socio-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit, Noelle Aarts.
"In termen van milieu en klimaat is het waardeloos wat Shell over het algemeen doet. Ook dit CO2-neutrale rijden is slechts een druppel op een gloeiende plaat, maar juist bij dit soort bedrijven moet je die druppels verzamelen, waarderen, omarmen. Niet omdat het goed is voor het bedrijf, maar omdat elke aandacht voor CO2-neutraal leven welkom is. Dat moet de nieuwe norm worden om het klimaat te redden, en daar draagt dit hoe dan ook aan bij."
