Jawed S. was meestal heel gesloten, vertelt zijn vroegere begeleider Matthias Köhnen. "Dat kon ik zien als ik hem bezocht op zijn kamer, dan was hij weg. Had hij zich als een egel onder zijn dekbed verstopt en wilde hij van niks weten." Jawed was iemand die je "uit zijn kooi moest halen", aldus Köhnen. "Als dat lukte, veranderde hij in een vrolijk lachende jongen."
Deze meestal zo teruggetrokken jongen pleegde vorig jaar een terroristische aanslag: een van de eerste in Nederland sinds de moord op Theo van Gogh. Uit woede tegen Geert Wilders steekt de dader twee willekeurige reizigers neer op Amsterdam Centraal, waarna de politie S. in zijn been schiet. Een van de slachtoffers blijft levenslang gehandicapt. Vandaag was de tweede pro forma-zitting tegen S.
Toen Köhnen hoorde dat S. achter de aanslag zat, was hij geschokt. Hij stuurde hem een bericht op Facebook. "Hallo waarom heb je dit gedaan? Je was jezelf niet. Word eens wakker!" S. schreef niks terug, hij zat al in de gevangenis.
Uit het oog verloren
De Duitse Köhnen leert de jongen in 2015 kennen. S. komt dan als 16-jarige asielzoeker uit Afghanistan terecht in een jeugdinstelling in het Duitse dorpje Piesport aan de Moezel. En Köhnen wordt zijn begeleider.
Ongeveer een jaar lang heeft hij de jongen onder zijn hoede, tot de instelling failliet gaat en S. moet verhuizen. De twee verliezen elkaar uit het oog. Volgens Köhnen moet het daarna mis zijn gegaan. "Hij is makkelijk te manipuleren, dus ik vermoed dat mensen dit bij hem hebben gedaan."
Jawed woont daarna in verschillende opvanghuizen. Zijn verzorgers maken zich zorgen, want de jongen verandert. Hij slaapt slecht, krijgt problemen op school en houdt zich steeds meer bezig met de islam. Een begeleider meldt dat bij een stichting tegen radicalisering, maar daar wordt niets mee gedaan.
Blij dat hij weg is
Het asielverzoek van Jawed S. wordt eind 2017 afgewezen. Maar hij gaat in beroep en daardoor mag hij voorlopig blijven. In het stadje Ingelheim krijgt hij een kamer in een huis met andere asielzoekers. S. valt er uit de toon.
"Ik voelde me niet veilig bij Jawed in huis", vertelt een oud-huisgenoot aan Nieuwsuur. "Ik heb een aantal botsingen met hem gehad. Hij was streng islamitisch en gaf vaak religieuze adviezen. Als ik niet naar hem luisterde, werd hij boos en sprak hij wekenlang niet tegen me." De mannen woonden met zijn zessen, allemaal vluchtelingen. "Twee van ons zijn christelijk. Die liepen gevaar met Jawed in huis. Ik ben blij dat hij weg is."
Een andere oud-huisgenoot vertelde eerder aan de Duitse omroep SWR dat S. hem meermaals heeft bedreigd. "Hij zei: 'jij bent een ongelovige, jij hoort bij hen. Als iemand jou doodt, is dat toegestaan, je bent vogelvrij.' Ik was bang dat hij mij wat aan zou doen."
Als hij hier voor me zou staan, zou ik hem links en rechts een klap verkopen.
Ook voormalig begeleider Köhnen kent deze religieuze kant van S. "Zijn vriend en hij wilden dat ik mee ging naar de moskee. Ze hebben geprobeerd me te overtuigen, te bekeren tot de islam. En die hoop hebben ze niet opgegeven. Ik heb gezegd dat ik liever bij mijn eigen geloof blijf. Dat vond hij jammer."
Nog steeds kan Köhnen niet bevatten wat S. in Amsterdam heeft gedaan. "Hij heeft onschuldige mensen getroffen. Dat hij zulke messen bij zich had, de trein uit is gestapt en toen de eerste de beste heeft uitgezocht. Het maakt me treurig en boos. Als hij hier voor me zou staan, zou ik hem links en rechts een klap verkopen."
Geen spijt
Het idee voor de aanslag kwam niet puur van S., denkt zijn oud-begeleider. Eerder al zei S. geen spijt te hebben van de aanslag. De cartoonwedstrijd die PVV-leider Wilders in 2018 organiseerde, zou hem hiertoe hebben gebracht.
"Ik heb gehoord dat negentig procent van de Nederlanders ertegen was. Waarom kreeg hij dan de ruimte om dat te doen?", aldus S. vandaag tijdens de tweede pro forma-zitting in zijn strafzaak. Ook zei hij dat als de overheid Wilders niet stopt, S. "nog ergere dingen zou doen". Hij zou onder andere zelf actie ondernemen tegen Wilders.
Köhnen denkt dat hij meer uit S. zou kunnen halen. "Als ik de kans zou krijgen zou ik hem zeggen: je hebt zoveel leed teweeggebracht, je hebt mensen teleurgesteld, en je hebt er geen spijt van? Hij zou huilen als een klein kind. Hij zal er spijt van krijgen."
Jawed S. wordt op dit moment onderzocht in het Pieter Baan Centrum. De inhoudelijke behandeling van de zaak begint in september.
