Praten met Rusland over MH17, doorbraak of kleine stap?

Bijna een jaar geleden stelden Nederland en Australië Rusland aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne. Vandaag werd bekend dat er gesprekken gaande zijn met de Russen over die mede-aansprakelijkheid. Maar wat betekent dat? Is het een doorbraak of een kleine ontwikkeling?

Om te beginnen: de gesprekken zijn nog niet officieel, maar diplomatieke contacten om tot gesprekken te komen. Of zoals minister Blok van Buitenlandse Zaken het verwoordt: "Ik heb hoop dat dit leidt tot formele onderhandelingen."

Als de landen met elkaar rond de tafel komen te zitten, zullen die onderhandelingen gaan over de zogenoemde 'staatsaansprakelijkheid'. "Dat is een formele handeling van een land die niet zo vaak voorkomt", legt politiek verslaggever Ron Fresen uit.

Oorlog voeren

Staatsaansprakelijkheid wordt meestal alleen uit de kast gehaald als landen oorlog hebben gevoerd met elkaar. Fresen: "Dan stelt het ene land het andere aansprakelijk, om in gesprek te komen over afwikkeling van schade bijvoorbeeld." In dit geval zou dat gaan om schadevergoeding voor de nabestaanden van de 298 slachtoffers.

De aansprakelijkstelling door het kabinet mei vorig jaar volgde op de bevindingen van het internationale Joint Investigation Team (JIT). Dat concludeerde dat de Buk-raket waarmee vlucht MH17 in de zomer van 2014 is neergehaald afkomstig was van het Russische leger.

Blok: "Wij zijn helder geweest dat Rusland een heel zwaar militair middel heeft geleverd waardoor 298 onschuldige mensen hun leven hebben verloren." Wie de raket vervolgens heeft afgeschoten, is geen onderwerp in eventuele gesprekken over staatsaansprakelijkheid. Dat komt aan bod in het strafrechtelijk onderzoek naar de daders.

Rusland-correspondent David Jan Godfroid betwijfelt of de gesprekken over aansprakelijkheid iets opleveren. "Rusland heeft hulp aangeboden in verschillende MH17-procedures, maar dat heeft nergens toe geleid. Het JIT heeft bijvoorbeeld nooit wat gehad aan de Russen."

Het zou hem sterk verbazen als Rusland nu opeens op enige wijze aansprakelijkheid zou erkennen. "Dan zouden de Russen bijna vijf jaar hebben zitten liegen. Dat zou gezichtverlies betekenen." Rusland ontkent al jaren iets te maken te hebben met de vliegramp. Volgens de Russen zit Oekraïne achter het neerhalen van vlucht MH17.

Maar als de Russen niets gaan erkennen, waarom voeren ze dan inleidende gesprekken met Nederland en Australië? "Ik kan wel een reden bedenken", zegt Godfroid. "Zo kunnen ze achteraf altijd zeggen: kijk, we wilden heus wel helpen."

Zinvol

Ook als de gesprekken niet leiden tot erkenning van Rusland, kunnen ze toch zinvol zijn, legt universitair docent internationaal recht Marieke de Hoon uit in Nieuwsuur. "Nederland moet dit sowieso doen om te voldoen aan een procedurele vereiste. Als je een internationaal hof wil gaan vragen om uitspraak te doen in een zaak, is de regel dat je eerst zelf hebt geprobeerd om er uit te komen."

Maar zover is het dus nog lang niet. Eerst ligt de vraag voor of de contacten die er nu met de Russen zijn, gaan uitmonden in officiële onderhandelingen.