'Geen James Bond' bij ophalen Russische officieren uit Haags hotel

Liveblog gaat sluiten

Lees hier een reconstructie van de operatie waarmee een Russische hackaanval op de OPCW werd verhinderd. Lees hier wat we weten over de Russische hackers. Hier meer over de reden van de MIVD om zoveel details te geven. En de Russische reacties hebben we hier verzameld.

Dit liveblog wordt nu gesloten.

Video: de reconstructie

Bekijk de onderstaande video voor een reconstructie van de operatie waarbij de Russische poging om het OPCW te hacken werd voorkomen.

Dit soort apparatuur gebruikten de Russen waarschijnlijk

Rusland staat in zijn hemd na de verijdelde hackaanval op de OPCW, zegt ethisch hacker Sijmen Ruwhof. Hij demonstreert het soort apparatuur dat de Russische officieren waarschijnlijk gebruikten: 'Niet geavanceerd en te koop voor honderd euro.'

Haagse hotelmanager: het leek niet op James Bond

"Alles verliep rustig, het was niet zoals bij James Bond", zegt de hotelmanager van het Marriot Hotel in Den Haag tegen persbureau AFP. Het was dit hotel waar de vier Russische inlichtingenofficieren verbleven op het moment dat ze werden opgehaald om Nederland uit te worden begeleid.

Het hotel staat naast het hoofdkantoor van de OPCW. Die organisatie was volgens de MIVD het doelwit van de Russen.

Volgens de manager kwam de politie bij de hotelbalie om te zeggen dat ze met een paar gasten wilden praten. "Precies op dat moment kwamen de vier mannen uit de lift." Wat volgde was geen hardhandige arrestatie of ontsnapping. "De politie zei simpelweg tegen de mannen: 'wilt u ons volgen?' En dat deden ze", zegt de manager.

"Het klinkt allemaal als James Bond, maar er was geen James Bond. Geen Aston Martins, geen draaiende nummerplaten, niemand die van een dak sprong."

Russische ambassadeur in VK ziet geen bewijs

De Russische ambassadeur in het Verenigd Koninkrijk zegt tegen de Russische nieuwsdienst RT dat er vandaag 'geen bewijs' is gegeven voor de Russische hackaanvallen. "We horen dit soort beschuldigingen vaker", zegt hij.

De ambassadeur noemt de onthullingen vandaag "een goed gecoördineerde campagne om Rusland in diskrediet te brengen".

Waarom was de MIVD zo loslippig?

Bijzonder aan de bekendmaking van vandaag is de hoeveelheid details die de MIVD deelde. De militaire inlichtingsdienst vertelt meestal zo weinig mogelijk.

Lees in onderstaande artikel wat drie experts denken over de loslippigheid van de MIVD.

NOS-correspondent over de Russische reactie

Correspondent David Jan Godfroid vertelt hoe de Russische autoriteiten reageren op de beschuldigingen van cyberaanvallen.

Blok: vandaag is droevige dag voor de relatie met Rusland

De minister van Buitenlandse Zaken noemt het "heel ernstig" wat er gebeurd is. De openbaarmaking van de Russische hackoperatie vandaag noemt hij een "heel helder diplomatiek signaal".

Moscow Times: hacker speelde in spionnenteam

Er wordt steeds meer duidelijk over de vier Russische officieren die volgens de Nederlandse overheid betrokken waren bij de hackaanval op de OPCW.

Een van hen, Yevgeny Serebryakov, speelde tussen 2011 en 2013 in een Russisch amateur voetbalteam. De krant The Moscow Times hoorde van een van de andere teamleden dat Serebryakov een prima speler was. Het team zou bekend staan als het 'spionnenteam', omdat de meeste spelers voor de inlichtingendiensten werkten.

OM stelt strafrechtelijk onderzoek in

Het Openbaar Ministerie stelt een strafrechtelijk onderzoek in naar de hackpogingen van vier Russische officieren in Nederland.

Rutte: geen leuke dag voor Moskou

"Ik denk dat Moskou geen leuke dag heeft", zegt premier Rutte. "Omdat dit ernstige gestuntel, het is gestuntel maar het is ook zeer ernstig wat hier gebeurt, naar buiten komt. En het natuurlijk onmogelijk is om dit nog te ontkennen."

Nederland gaat met bondgenoten bespreken wat de vervolgstappen moeten zijn. "Het feit dat we dit naar buiten brengen laat zien dat we er met zijn allen klaar mee zijn." Er zijn volgens hem allerlei vervolgacties denkbaar, maar daar wil hij niet over speculeren.

OPCW bedankt Nederland

De OPCW bedankt Nederland voor het afwenden van de Russische hackaanval. In een korte verklaring schrijft de organisatie dat ze vandaag is geïnformeerd over de aanval.

De organisatie schrijft verder zijn veiligheid erg serieus te nemen en ziet sinds begin 2018 een toenemende mate van 'cyber-gerelateerde activiteiten'. Wat dat inhoudt wordt niet beschreven, maar de OPCW zegt dat er stappen zijn ondernomen om dreigingen af te wenden.

Rusland ontkent hackaanvallen

Rusland spreekt de beschuldigingen dat het wereldwijd cyberaanvallen uitvoert tegen.

Reconstructie van 13 april

De Amerikaanse aanklachten tegen zeven Russische officieren volgen nadat vanochtend bekend werd dat de militaire inlichtingendienst MIVD een Russische cyberoperatie op 13 april Den Haag heeft verstoord. Doelwit van de operatie was de OPCW, de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens.

We maakten een reconstructie van wat er die dag, en de dagen daarvoor precies is gebeurd.

Waslijst aan aantijgingen

Het Amerikaanse ministerie van Justitie klaagt zeven Russische officieren aan. Daar zitten ook de vier officieren bij die probeerden de OPCW te hacken.

De hackers probeerden de privé-gegevens van zeker 250 sporters buit te maken. Daarmee wilden ze 'selectief' en 'misleidend' publiceren. Met die publicaties wilden ze vervolgens anti-dopingsorganisaties in diskrediet brengen. Ze probeerden ook om die organisaties in dertig verschillende landen aan te vallen. Daarbij zitten onder andere WADA en FIFA.

Volgens justitie is er ook een energiebedrijf uit de VS en dat ook actief is in Oekraïne door de zeven Russische officiëren aangevallen.

De officieren worden naast hacken en het stelen van privégegevens ook beschuldigd van het witwassen van geld.

Justitie VS: 7 Russische agenten worden aangeklaagd voor hacken

Zeven Russische agenten van de Russische geheime dienst worden aangeklaagd, zegt het Amerikaanse ministerie van Justitie tijdens een persconferentie. De agenten zouden onder andere instellingen hebben gehackt om de gegevens 250 sporters buit te maken. Ook probeerde ze anti-dopingorganisaties, waaronder de FIFA, binnen te dringen.

Drie van de zeven agenten zijn ook aangeklaagd in verband met het onderzoek van speciaal aanklager Mueller. Die doet onderzoek naar de Russische inmenging bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.

Nu live: de Amerikaanse persconferentie

Ieder moment start de persconferentie van het Amerikaanse ministerie van Justitie over de Russische hackaanval.

De persconferentie is te bekijken via deze livestream.

Het is de verwachting dat er aanklachten tegen zeven Russische inlichtingenofficieren bekend worden gemaakt. Mogelijk zitten hier de vier medewerkers van de GROe bij die eerder vandaag door Nederland zijn geïdentificeerd.

Ook hackaanval op Britse doelen

De hackaanval van de Russische geheime dienst op de OPCW is afgeslagen met hulp van de Britse regering.

The Guardian schrijft dat de Russen vlak voor de aanval op de OPCW ook een poging hebben gedaan om twee doelen in het Verenigd Koninkrijk te hacken. Het gaat om een installatie voor chemische wapens en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Mattis: nieuwste roekeloze poging

De Amerikaanse ministerie van Defensie, Mattis, ziet de poging om de OPCW te hacken als "de nieuwste roekeloze poging en laat de veronachtzaming van Rusland zien voor internationale normen."

Volgens Mattis moet Rusland een prijs betalen voor de hackaanval en zijn er verschillende opties om dat te doen.

Aanklachten tegen zeven Russen

Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft inmiddels aan Amerikaanse journalisten laten weten dat het om 15.30 uur Nederlandse tijd aanklachten tegen zeven Russische inlichtingenofficieren bekend gaat maken. De verwachting is dat de vier medewerkers van de GROe die eerder vandaag door Nederland zijn geïdentificeerd hier bij zitten.

Kamer wil debat

'Eerste hackpoging, vanuit Rusland, mislukte'

De GROe probeerde in eerste instantie vanuit Rusland de OPCW te hacken, meldt The Guardian op basis van regeringsbronnen. Daarbij werd gebruik gemaakt van een zogeheten spearphishing-campagne. Daarbij wordt geprobeerd om bij een specifiek persoon gegevens te stelen, door bijvoorbeeld een e-mail zo persoonlijk mogelijk aan te schrijven. Deze aanval mislukte, waarop besloten werd om een zogeheten "close access"-aanval op te zetten, door de vier Russische militairen te sturen.

Amerikaanse persconferentie

Zonder verder in detail te treden maakt het Amerikaanse ministerie van Justitie bekend dat er vanmiddag om 15.30 uur Nederlandse tijd een persconferentie is van de afdeling Nationale Veiligheid. Mogelijk hangt dat samen met de mededeling van minister Bijleveld dat de Amerikanen vandaag met een aanklacht tegen Russische verdachten komen.

Dom of intimiderend

Het is de tweede keer in korte tijd dat westerse regeringen Russische staatsburgers met naam en toenaam beschuldigen van spionage: nu de poging om de OPCW te hacken, eerder de twee verdachten die namens GROe oud-spion Skripal zouden hebben vergiftigd. De vraag werd eerder al gesteld of de GROe expres zo openlijk opereert om vijanden te intimideren, of dat de organisatie blundert. Vader en zoon Sauer, beide journalist in Rusland, hebben een idee:

OPCW

De OPCW heeft nog geen reactie op de Nederlandse onthullingen. Een woordvoerder weet ook nog niet wanneer de organisatie met een verklaring zal komen.

De aanval op de internationale organisatie tegen de verspreiding van chemische wapens kwam op een moment dat er zowel een onderzoek liep naar de vergiftiging van de Russische oud-spion Skripal als een naar de inzet van chemische wapens in Syrië. Mogelijk had Rusland daarom interesse in het instituut.

Voetballer

De Nederlands-Russische journalist Pjotr Sauer zegt op Twitter dat hij in dezelfde amateurvoetbalcompetitie speelt als een van de uitgewezen mannen. "Dit wordt vreemd", schrijft hij. "Gelukkig heeft mijn team momenteel geen verdedigers/GROe-agenten nodig."

Reacties Kamerleden

Brussel: serieuze zorgen over poging OPCW te ondermijnen

In een gezamenlijke verklaring hebben de president van de Europese Raad Tusk, commissievoorzitter Juncker en EU-buitenlandcoördinator Mogherini hun zorgen geuit over "deze poging om de integriteit van de OPCW te ondermijnen. Dit is een gerespecteerde organisatie. Deze agressieve daad demonstreert de minachting richting de OPCW. We betreuren zulke acties, ze ondermijnen het internationale recht en internationale instituties."

Rusland: fantasie

De woordvoerder van het Russische minister van Buitenlandse Zaken is niet onder de indruk van de Nederlandse bevindingen. Ze spreekt van "spionnengekte", meldt de site Russia Today.

Het Russische persbureau RIA sprak met een medewerker van Buitenlandse Zaken die ook verbaasd is. "We maken onderdeel uit van de OPCW, waarom zouden we dan hacken? We hebben al toegang, hun hele netwerk is open voor ons. Dit is absurd."

Eerder noemde de woordvoerder de Britse beschuldigingen al "een duivelse cocktail van beschuldigingen". "De GROe, cyberspionnen, hackers van het Kremlin, het wereldantidopingagentschap", verzuchtte ze. "De fantasie van onze Britse collega's heeft geen grenzen. Wie bedenkt dit allemaal? Ik zou deze mensen wel eens willen zien. Het zijn nu net sprookjesfiguren."

Reactie NAVO

"Rusland moet dit roekeloze gedrag stoppen", zegt NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg in een reactie op het nieuws. "Het gebruikt geweld tegen buurlanden, probeert verkiezingen te verstoren en is verantwoordelijke voor disinformatiecampagnes.'

De NAVO is volgens Stoltenberg vandaag op de hoogte gebracht van de Nederlandse bevindingen. "We zijn solidair met het Nederlandse en Britse besluit om naar buiten te treden met de schaamteloze pogingen van Rusland om de internationale wetten en instituties te ondermijnen."

De identiteit van de vier Russen

De MIVD heeft tijdens de persconferentie de identiteiten bekendgemaakt van de vier Russische inlichtingenofficieren. Twee zijn cyberoperator en twee leverde ondersteuning.

Powerpointpresentatie

Defensie heeft een pdf-document van 35 pagina's met details over de operatie online gezet. Er is in te zien hoe de mannen op Schiphol worden opgewacht door begeleiders van de ambassade, welke huurauto ze meenamen en hoe ze eerste verkenningen uitvoerden bij de OPCW. Ook zijn er foto's van plastic tassen met afval: de inlichtingenofficieren namen hun afval mee uit de hotelkamer. Daarnaast hadden ze 20.000 euro en 20.000 dollar op zak.

Zo werden de vier Russen opgepakt

'Onacceptabele cyberoperaties'

"De operaties die we vandaag openbaar hebben gemaakt, laten zien dat de Russische militaire inlichtingendienst GROe onacceptabele cyberoperaties ontplooit", zegt minister-president Rutte in een gezamenlijke verklaring met de Britse premier May. "Deze poging om toegang te verkrijgen tot de beveiligde systemen van een internationale organisatie, die zich wereldwijd inspant voor de uitbanning van chemische wapens, toont wederom dat de GROe zich niets aantrekt van internationale waarden en de rechtsorde die ons allen beschermt."

Verkenningen bij de OPCW

De Russen voerden in april verkenningen uit bij de OPCW. Dat gebeurde fysiek, ze parkeerden hun auto zo dicht mogelijk bij het gebouw van de organisatie. In de kofferbak, zoals op de foto hierboven te zien is, werd "hoogwaardige apparatuur" aangetroffen die bedoeld was om wifi-verbindingen op afstand mee te hacken.

Een van de Russen probeerde tijdens de operatie zijn telefoon kapot te maken. Dat mislukte. Verder werden er in een rugzak specialistische apparatuur gevonden die bedoeld was om hackoperaties uit te voeren, zoals Wifi-PineApple, een commercieel hackproduct.

In het licht

"GROe kan alleen slagen in de schaduw. Dus moeten we het aan het licht brengen", zei de Britse ambassadeur Peter Wilson tijdens de persconferentie. Volgens hem was dit geen incident. "Russische inlichtingendienst doet vaker missies ter plaatse om digitaal in te breken."

De aanval in Maleisië kwam voort uit het neerstorten van de MH17 en richtte zich op openbaar aanklager en de Maleisische politie. "Rusland probeert met hackoperaties zijn eigen rotzooi op te ruimen"

Ambassadeur ontboden

Het minister van Buitenlandse Zaken heeft de Russische ambassadeur ontboden. "Rusland moet hier mee ophouden", zie minister Bijleveld van Defensie op de persconferentie.

Geen arrestatie

Er wordt gevraagd waarom de Russen zijn uitgezet in plaats van gearresteerd. Commodore Onno Eichelsheim zegt dat de operatie werd uitgevoerd als contra-inlichtingenoperatie, niet als opsporingsonderzoek. "Snelheid was geboden toen we zagen dat er een onmiddellijke dreiging was. We wilde het zo snel mogelijk verstoren en deze mannen begeleiden richting Moskou."

Later kwam er een Amerikaanse rechtshulpverzoek binnen omtrent deze mannen, er komt vandaag een Amerikaanse aanklacht.

Kamerbrief

"Het is niet gebruikelijk om met concrete resultaten van inlichtingendiensten naar buiten te treden", schrijft minister Bijleveld aan de Tweede Kamer over de operatie. "Het kabinet kiest er nu echter bewust voor deze operatie en daarmee de betrokken Russische inlichtingenofficieren publiek te maken, zodat hen het internationaal opereren moeilijker wordt gemaakt."

Persconferentie

De persconferentie is nog steeds te volgen via NPO Nieuws.