Howick en Lili: de kinderen die toch niet worden uitgezet

• Danny van Zeggelaar

  redacteur Online

Lang zag het ernaar uit dat Lili en Howick vandaag op het vliegtuig naar Armenië zouden worden gezet. Staatssecretaris Harbers (VVD) van Justitie en Veiligheid leek niet van gedachten te willen veranderen. En premier Rutte zei gisteren nog dat je "soms hard moet zijn". Daarmee leek het lot van de twee kinderen bezegeld.

Toch kwam er rond kwart voor 4 een levensgroot konijn uit de hoge hoed. Harbers liet weten dat hij gebruik maakt van zijn zogenoemde discretionaire bevoegdheid: de vrije ruimte die een minister of staatssecretaris heeft om zelf een besluit te nemen en daarmee af te wijken van de regels.

Vaker

Dat heeft de staatssecretaris van Asielzaken in het verleden veel vaker gedaan. RTL Nieuws meldde deze week dat Harbers die bevoegdheid "enkele tientallen keren" heeft gebruikt. Ook de vorige staatssecretaris Klaas Dijkhoff (VVD, 240 keer), Fred Teeven (VVD, 300 keer), Gerd Leers (CDA, 80 keer) en Rita Verdonk (VVD, 1100 keer) gebruikten hun 'discretionaire bevoegdheid'.

Waarom Harbers op het laatste moment toch heeft besloten dat de kinderen toch hier mogen blijven, is niet duidelijk. Het ministerie geeft in een summiere verklaring aan dat "actuele ontwikkelingen" tot dit besluit hebben geleid. Een flinke ommezwaai ten opzichte van minder dan 24 uur geleden, toen premier Rutte nog maar eens zei dat je "soms hard moet zijn".

Van prinses Laurentien tot de kinderombudsman, van ministers tot gewone burgers, iedereen had een mening over de zaak.

Howick en Lili liepen in de nacht van vrijdag op zaterdag weg, toen ze bij hun grootouders waren. Het was niet voor het eerst dat de twee verdwenen. Vlak voordat hun moeder werd uitgezet, op 14 augustus 2017, doken ze al eens onder en ook vorig weekend waren ze een paar dagen zoek.

Onder toezicht van voogdij-instelling Nidos verdwenen ze in de nacht van vrijdag op zaterdag. Kort daarvoor had de rechter geoordeeld dat er geen voorlopige voorziening zou komen voor de kinderen zodat de uitzetting van de kinderen kon doorgaan. Het was het laatste stapje in de tien jaar durende procedure, zo leek het.

De politie riep na de vermissing het publiek in de loop van de dag op om naar Lili en Howick uit te kijken. Er ontstond een golf van woede. "De top van de ChristenUnie en van D66 is er bij het kabinet op gaan aandringen dat er een besluit zou komen, waardoor de kinderen in ieder geval in veiligheid zouden komen", zegt politiek verslaggever Ron Fresen. "Dat was op dat moment belangrijker dan vasthouden aan een streng asielbeleid."

Lange procedure

De Armeense kinderen kwamen in mei 2008 met hun moeder naar Nederland en sindsdien probeerden ze asiel te krijgen. Dat werd steeds afgewezen, omdat Armenië als een veilig land geldt. Na iedere afwijzing volgde een nieuwe procedure. Het verblijf van Howick en Lili in Nederland duurde daardoor veel langer dan eigenlijk de bedoeling was.

Het resultaat is bekend: ze groeiden volledig in Nederland op. De kinderen spreken geen woord Armeens, zitten in Nederland op school en hadden Nederlandse vrienden. Een uitzetting naar een voor hen verder onbekend land dreigde.

Howick en Lili deden in Laat op één hun verhaal:

"Dit kan zo lang duren omdat je in Nederland, na het afwijzen van een asielprocedure, opnieuw een aanvraag kunt indienen", legt hoogleraar immigratierecht Heinrich Winter van de Rijksuniversiteit Groningen uit. "Als er nieuwe feiten zijn kun je een nieuwe aanvraag indienen of als er ergens een document opduikt. De advocaat bedenkt soms iets. Soms verandert het recht. En dan heb je het recht in beroep te gaan."

Achter de schermen

De consequentie van die gang van zaken, zien we nu met Howick en Lili. "Je komt na zoveel jaar voor de vraag: kun je kinderen nog uitzetten, als ze de taal niet spreken", zegt Winter. "Tijd is een groot probleem. Je zou als staatssecretaris, om dit voor te zijn, een uitzettingsprocedure kunnen beginnen. Maar ook daar kun je tegen procederen op allerlei gronden."

Politiek verslaggever Ron Fresen denkt dat deze zaak het begin gaat worden van een nieuw, heftig en emotioneel asieldebat. "Met als kernvraag: hoe heeft dit zo uit de hand kunnen lopen? Maar verwacht ook dat wordt afgevraagd waarom de overheid dit soort procedures niet snel kan afhandelen."

Burgemeester Bolsius van Amersfoort, de gemeente waarin Howick en Lili woonden, zegt bij Nieuwsuur dat het bij de rechtsstaat hoort. "Je kunt hier procedure op procedure volgen. We kunnen niet de hele wereld opvangen, dat is duidelijk. En rechters blijven bij de juridische werkelijkheid. Maar waar trek je de grens?"

Hij vervolgt: "Als je die trekt bij vijf jaar verblijf, krijg je problemen met mensen die hier vier jaar en elf maanden zitten. Het beleid is één, de rechtsstaat is twee, de Raad van State is drie, maar uiteindelijk gaat het om mensen. Wat we ons moeten afvragen is, welke rechten willen we dat kinderen in de procedures hebben?"

VVD kwetsbaar

Fresen denkt dat met name de VVD kwetsbaar is in deze discussie. "Links zal pleiten voor een ruimer kinderpardon, rechtse partijen zullen zeggen dat dwarsliggen blijkbaar wordt beloond. Staatssecretaris Harbers zal van alle kanten worden aangevallen."

Vaak komen dit soort bijzondere zaken overigens niet voor. In ieder geval niet in de publiciteit, zegt Winkel. "We kennen ze inderdaad bijna niet. Het is ook niet in je belang om de publiciteit op te zoeken. Want doe je dat, dan plaats je de staatssecretaris voor het blok. Bij een negatieve beslissing kan je het beter achter de schermen proberen. Dat heeft meestal meer succes."

Dit zijn de eerste reacties vanuit Den Haag: