Te lang wachten op psychische hulp: 'mensen kunnen het niet meer navertellen'

Muzikant en schrijfster Aafke Romeijn is qua wachtlijst een ervaringsdeskundige. Ze had in 2013 acute psychische hulp nodig maar moest daar negen maanden op wachten. "Ik was suïcidaal, wilde alleen maar van het balkon springen", zegt ze. "Sommige mensen kun je niet eens een nacht door laten komen zonder hulp, laat staan maanden."

Volgens Romeijn speelt het probleem van de wachtlijsten in de psychische zorg al kabinetten lang. "Steeds wordt er beterschap beloofd, maar het probleem is nog nooit opgelost." Ze zegt dat het wachten op hulp voor iemand in een crisis het zwaarste is. "Dan is een uur wachten al te lang."

Veertien weken

Het kabinet dreigt zorgverzekeraars met boetes en behandelaars met verscherpt toezicht als de wachttijden voor geestelijke gezondheidszorg niet worden verkort. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), die moet toezien of de wachttijden korter worden, heeft het kabinet laten weten dat het niet lukt om de wachtlijsten voor 1 juli weg te werken, ook niet voor mensen met zwaardere problemen. Dat was wel afgesproken.

Volgens staatssecretaris Paul Blokhuis hadden de ggz-instellingen hem verzekerd dat zij de wachttijden voor de eerste behandeling voor 1 juli van dit jaar zouden terugbrengen tot maximaal veertien weken. Maar er zijn nog steeds mensen die "soms vele maanden" moeten wachten op hulp. Het gaat daarbij ook om mensen met zware problemen als autisme, persoonlijkheidsstoornissen en angststoornissen.

Cabaretière Marjolijn van Kooten kampte jaren met een angststoornis. Ze durfde niet te reizen en kwam haar woonplaats niet of nauwelijks uit. Ze schreef er het boek Schijtluis over.

"Ook voor angststoornissen geldt dat hoe sneller je erbij bent, hoe beter je behandeld kan worden", zegt Van Kooten, die zeker vijftien jaar last heeft gehad van paniekaanvallen. "Toen ik in behandeling kwam, was ik volgens de psycholoog al te laat om het met een uur therapie per week te redden."

Van Kooten zegt dat er sowieso veel schaamte bij een aandoening komt kijken. "Daardoor duurt het al een tijd voor je als patiënt hulp zoekt. Laat staan dat je dan nog vier maanden of langer moet wachten voor je behandeling begint."

Machteloos

Dat beaamt ook Romeijn. "Het advies is juist: praat en vraag hulp. Als je die stap, met al je schaamte, dan zet, word je afgewezen. Dat is zo vernederend. Het maakt je machteloos. Het maakt dat je zelf nog minder invloed hebt op je genezingsproces, terwijl het juist zo belangrijk is dat je dat wel hebt."

Soms komt hulp door de lange wachtlijsten te laat. In haar voorstelling zingt cabaretière Van Kooten daarover een lied. "Ik heb mensen gekend die zo lang moesten wachten, die kunnen het nu niet navertellen en hebben zelfmoord gepleegd."

Staatssecretaris Blokhuis wil dat zorgverzekeraars eerder gaan bemiddelen voor hun verzekerden als blijkt dat er snelle psychische zorg nodig is. De Nederlandse Zorgautoriteit moet daar strenger op controleren en nalatige zorgverzekeraars zo nodig een boete geven.

Van Kooten wist niet eens dat die optie bestond. "Ik ben nooit gewezen op andere instellingen waar ik misschien eerder terecht kon. Ik wist niet dat ik terecht kon bij een bemiddelaar van de verzekeraar. Op zo'n moment, als je echt hulp zoekt, ben je zelf niet zo assertief."

De staatssecretaris wil ook dat ggz-instellingen eerder naar elkaar doorverwijzen als zij de vraag niet aankunnen. De inspectie moet er bij controlebezoeken op toezien dat zij dat ook doen.

Van Kooten, die zich nu actief inzet voor de Angst Dwang en Fobie stichting (ADF stichting), heeft voor haar angststoornis een jaar lang een deeltijdbehandeling gehad. "Meerdere halve dagen naar een instelling. Dat is enorm duur. Die wachtlijsten kosten juist geld. Je wordt namelijk steeds slechter En een opname is echt veel duurder dan ambulante psychische hulp. Hoe langer het uitstel van behandeling, hoe duurder het wordt. Raar dat niemand zich dat realiseert."