'De Catalaanse regiopresident Puigdemont zit in een spagaat'

Regiopresident Puigdemont heeft het proces rond de mogelijke afscheiding van Catalonië opnieuw vertraagd. Eigenlijk had hij vanochtend met 'ja' of 'nee' moeten antwoorden. Nu dat niet is gebeurd, hoopt de regering dat Puigdemont tijdens een afkoelingsperiode van nog eens drie dagen tot inkeer komt. "Ook al was die periode al van tevoren bedacht, het verhaal sleept zich zo van deadline naar deadline", zegt correspondent Rop Zoutberg.

In de tussentijd wordt de positie van Puigdemont steeds benarder. "Hij zit in een spagaat", zegt Zoutberg. Aan de ene kant dreigt de Spaanse regering met het aanstellen van een bewindvoerder die boven het autonome bestuur komt te staan. Aan de andere kant verliest de regiopresident de steun van zijn nationalistische achterban als hij de onafhankelijkheid niet uitroept.

In beide gevallen worden er waarschijnlijk nieuwe verkiezingen uitgeschreven in Catalonië. De kans dat Puigdemont en zijn partij PDeCat dan veel steun krijgen, wordt met de dag kleiner. Door zijn onduidelijkheid rond de Catalaanse afscheiding is zijn steun bij voor- en tegenstanders van onafhankelijkheid afgenomen. Zoutberg: "Veel mensen weten niet meer goed wat ze nu aan hem hebben. De ramkoers met de Spaanse regering in Madrid maakt de zaak voor hem zo langzamerhand onhoudbaar."

De Spaanse regering eist duidelijkheid van Catalonië. De Spaanse premier Rajoy lijkt zich te hebben hersteld van zijn politieke flater rond het referendum in Barcelona. Het agressieve optreden van de Spaanse autoriteiten op 1 oktober kwam de regering in Madrid op veel kritiek te staan vanuit binnen- en buitenland.

Na weken van politieke crisis heeft Rajoy de regie weer in handen en ligt de bal in Barcelona. Er is in Spanje veel steun voor de opstelling van Madrid, helemaal nu ook de sociaal-democratische partij PSOE zich achter de premier heeft geschaard. Rajoy zelf vertrok vandaag naar de regio Galicië, dat door bosbranden is getroffen. "Een duidelijk politiek signaal", zegt Zoutberg. "De premier vindt dat ze het eerst in Catalonië maar eens moeten uitzoeken."

In de regio rommelt het. De linkse CUP-partij heeft zijn steun voor de regering van Puigdemont opgezegd, die daardoor zijn meerderheid is verloren. Daarnaast melden Spaanse media dat het ene na het andere bedrijf vertrekt uit Catalonië. Multinationals verplaatsen hun hoofdkwartier naar elders in Spanje, uit angst dat ze de toegang tot de Spaanse en Europese markten zullen verliezen als de regio zich afscheidt.

Daardoor wordt duidelijk dat het economische plaatje dat de separatisten vóór het referendum schetsten, onrealistisch was, zegt Marcel Jansen, universitair docent aan de Universidad Autonóma in Madrid. "De reactie op de crisis van de afgelopen weken maakt duidelijk dat bedrijven angstig zijn voor onafhankelijkheid van Catalonië." Op termijn kan dat negatieve gevolgen hebben voor de inkomsten uit toerisme, werkgelegenheid en handelsbetrekkingen van de regio.

"Het beeld dat Catalonië na afscheiding ineens een van de rijkste gebieden van Europa zou zijn, blijkt een mythe", zegt Jansen. Dat is iets waar Puigdemont geen rekening mee had gehouden, denkt Zoutberg. Het regiobestuur heeft enkele maatregelen genomen om de uitloop van bedrijven te stoppen, maar die lijken te laat te komen. "Hij heeft zich te vroeg rijk gerekend."

Veel separatisten hebben zich laten verblinden door de droom van onafhankelijkheid, zegt de correspondent. Die droom werd alleen maar versterkt door de vele Catalanen die in Barcelona demonstreerden voor afscheiding.

De regiopresident had gehoopt op internationale steun, maar die bleef uit. Zoutberg: "De bemoeienis van Brussel is er niet gekomen. Juncker en Timmermans kwamen hem niet te hulp. Dat is een streep door de rekening geweest." Ook in internationale media bleef breedgedragen sympathie voor de Catalaanse onafhankelijkheidswens uiteindelijk uit.

Puigdemont heeft veel risico genomen, vindt Zoutberg. "Hij zal er zijn redenen voor hebben gehad, maar heeft in de marge van de wet gehandeld door illegaal dat referendum uit te roepen. De oppositie in het parlement werd daarbij aan de kant gezet." Na dagen van onduidelijkheid, moet de regiopresident donderdag de knoop doorhakken. "Het is echt zijn aller-, allerlaatste kans om af te zien van onafhankelijkheid. Deze keer zal de Spaanse regering niet aarzelen om in te grijpen."