Zo gigantisch is de ondergrondse wereld in Zuid-Limburg

• Jurjen IJsseldijk en Mitchell van de Klundert

  redacteuren NOS op 3

Vorige week brak brand uit in een berg hooi die lag opgeslagen in een mergelgroeve in het Belgische Kanne, vlak over de Nederlandse grens bij Limburg. De rook trok door het gangenstelsel van de groeve, waardoor de brand lastig te blussen was. De brand veroorzaakte veel schade.

Hoe groot is die ondergrondse wereld in Zuid-Limburg eigenlijk? Archeoloog Joep Orbons nam ons mee.

Groeve De Keel is afgesloten met een ijzeren hek. Daarachter loopt een gangenstelsel met gangen van zo'n 5 meter breed en 10 meter hoog. Om de zoveel stappen doemen aan de zijkant nieuwe gangen op. Buiten is het zo'n 23 graden, in de groeve 10.

"Naast warmte komt ook geluid hier niet ver. Als je de hoek omgaat, horen we je al niet meer. En je telefoon werkt hier trouwens ook niet", zegt Orbons. En toch verdwaalt hij er allang niet meer. "Hoogstens een uurtje, maar ik kom er altijd weer uit."

Deze groeve is een van de 400 verlaten mergelgroeves in Zuid-Limburg en een deel van België. Van de 525 kilometer is maar zo'n 30 kilometer echt toegankelijk voor het publiek. De overige 500 kilometers zijn terrein voor onderzoekers die de groeves of het leven daarin bestuderen.

Eén groeve, in de buurt van het Limburgse Sibbe, is nog in gebruik. Net als in de middeleeuwen al gebeurde, worden er nu blokken mergel uitgehaald, voor onder meer de woningbouw.

Orbons heeft kaarten van elke groeve en ieder gangetje. Een deel daarvan bracht hij zelf in kaart. "Dat gaat met meetlint en kompas, omdat gps onder de grond niet werkt." Die kaarten gebruikt hij ook om de gemeente te adviseren, als er huizen op de grond boven de groeves moeten komen. Daarnaast beheert hij de groeves en doet hij er onderzoek.

Het overgrote deel van de groeves is leeg, maar wel in trek bij, zoals Orbons ze noemt, 'illegalen'. Er zijn bijvoorbeeld gestolen auto's uit groeves gehaald en illegale jeneverstokerijen gevonden.

Orbons: "Rave-party's en kamperen zijn beide verboden, maar mensen vinden toch manieren om binnen te komen. Daarom zijn we wat terughoudend met het vrijgeven van de complete kaarten van deze gangenstelsels.

"We zijn daar ook voorzichtig mee, omdat het in groeves gevaarlijk kan zijn. Doordat vroeger met explosieven is gewerkt, is er gerammeld aan het gesteente en zijn zo scheuren ontstaan. Soms kunnen grote stukken mergel naar beneden vallen."

Orbons is soms hele dagen onder de grond. "Ik voel me er thuis, zoals andere mensen graag in het bos wandelen. Maar dat spannende wat veel mensen hebben bij ondergrondse gangen, dat heb ik niet meer."