Belastingdienst schatte frauderisico soms in op basis van nationaliteit of uiterlijk
De Belastingdienst heeft van tientallen mensen een frauderisico-inschatting gemaakt op basis van hun nationaliteit en uiterlijk. Dat blijkt uit onderzoek van advieskantoor PwC naar de Fraude Signaleringsvoorziening (FSV), ook wel bekend als 'de zwarte lijst'.
"De conclusies in de rapporten zijn hard en bevestigen dat de FSV fundamentele tekortkomingen vertoonde", zegt Marnix van Rij, staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst.
Eerder bleek na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws dat de Belastingdienst zich schuldig maakte aan etnisch profileren bij het controleren van de aangifte inkomstenbelasting. De Belastingdienst zei toen in een reactie dat daarvan geen sprake was bij de registratie op de FSV-lijst.
De onderzoekers hebben voorbeelden gevonden in de interne communicatie van en met de Belastingdienst dat een risico-inschatting van fraude op basis van persoonskenmerken is voorgekomen. Van Rij "keurt dat ten strengste af".
PwC schat dat van 11 procent van onderzochte dossiers 'bijzondere persoonsgegevens', zoals etniciteit, medische gegevens en (tweede) nationaliteit, werden geregistreerd. De Autoriteit Persoonsgegevens oordeelde eerder dat het verwerken van die gegevens onrechtmatig was.
Gegevens gedeeld met derden
Ook blijkt uit het onderzoek dat de gegevens vaak zijn gedeeld met overheidsinstanties, zoals het UWV, de SVB, gemeenten, de strafrechtketen en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Waarom die informatie werd gedeeld, is niet onderzocht. De Belastingdienst onderzoekt nog of die gegevensdeling wettelijk mocht.
Eerder werd bekend dat een verzoek tot schuldsanering of betalingsregeling mogelijk ten onrechte werd afgewezen voor duizenden mensen doordat zij op de zwarte lijst stonden. De Belastingdienst kijkt momenteel naar een tegemoetkoming voor mensen die financieel nadeel hebben gehad door een registratie op de zwarte lijst. Ook wordt onderzocht of die er ook moet komen voor mensen wier privacy alleen is geschonden.
In totaal stonden zo'n 240.000 mensen op de fraudelijst, onder wie minderjarigen. Die lijst werd van 2013 tot maart 2020 gebruikt. De voorloper van dat systeem bestond al sinds 2001, bleek uit onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens en de lijsten waren een "ernstige schending van de privacy" volgens de autoriteit.
Mensen werden op de zwarte lijst geplaatst als de Belastingdienst zogenoemde risicosignalen kreeg. Een risicosignaal kon zijn als mensen hoge aftrekposten in hun aangifte inkomstenbelasting opgaven. Maar ook konden anderen tips geven aan de dienst, waardoor iemand als mogelijke fraudeur werd bestempeld.
