Verschillende verhalen over dood Haniyeh: 'Hoe dan ook gezichtsverlies voor Iran'

• Joey Frankhuisen

  Redacteur online

Er gaan verschillende verhalen rond over de manier waarop Hamas-leider Haniyeh werd omgebracht in de Iraanse hoofdstad Teheran. De politiek leider van Hamas kwam eerder deze week om het leven door een aanval in de Iraanse hoofdstad, waar hij was voor de beëdiging van de nieuwe president Masoud Pezeshkian.

Israël heeft de aanval nog niet opgeëist, maar ontkent die ook niet. Volgens experts is de aanval op Iraans grondgebied hoe dan ook een vernedering voor Iran. "Ze moeten nu aan hun vijanden en hun bondgenoten laten zien dat het schenden van hun territoriale soevereiniteit hevige consequenties met zich meebrengt."

Vooraf geplaatst explosief of korteafstandsprojectiel

Afgelopen donderdag berichtte de New York Times dat er twee maanden geleden al een explosief geplaatst zou zijn op de plek waar Haniyeh deze week in Teheran verbleef. Dat meldt de Amerikaanse krant op basis van meerdere anonieme bronnen, onder wie twee Iraanse functionarissen.

Gisterochtend stelde Iran echter dat het Hamas-kopstuk werd vermoord met een korteafstandsprojectiel dat werd afgevuurd van buiten zijn verblijfsplaats. In Iraanse staatsmedia wordt het verhaal van de New York Times met klem ontkend.

Mollen

Volgens Midden-Oosten-deskundige Paul Aarts is de moord op Hamas-leider Haniyeh hoe dan ook problematisch voor Iran. "Territoriale soevereiniteit is een uiterst gevoelig thema voor de Iraniërs", zegt hij. "Als de theorie van de New York Times blijkt te kloppen en het explosief al een aantal weken geleden is geplaatst, is dat extra ernstig. Dat zou betekenen dat er mollen zitten in het Iraanse veiligheidsapparaat."

De krant meldde gisteren dat Iran tientallen arrestaties heeft verricht in verband met de moord op Haniyeh. Aarts: "Het feit dat er vandaag grootschalige razzia's plaatsvinden onder de diverse Iraanse veiligheidsdiensten zegt alles over de ernst van de zaak."

Ook Iran-expert Peyman Jafari denkt dat Iran meer reputatieschade oploopt als het een eerder geplaatst explosief was waarmee Haniyeh werd gedood. Jafari: "Dat zou betekenen dat Israël diep in de veiligheidsdiensten is geïnfiltreerd. Met die arrestaties wil Iran laten zien dat ze gaten aan het dichten zijn, al is het echt niet alleen voor de bühne. Ze willen gewoon weten hoe dit heeft kunnen gebeuren."

Volgens beide experts is het mogelijk dat Iran nu met een eigen verklaring komt om gezichtsverlies te verminderen, al vinden ze het nog te vroeg om conclusies te trekken. Jafari: "Net zoals Iran er belang bij heeft om gezichtsverlies te beperken, wil Israël hun vijand zwak over laten komen. We weten gewoonweg nog niet wat waar is."

'Afgemeten reactie'

Vanochtend benadrukte Iran opnieuw dat het wraak zal nemen op Israël. Hoe dat eruit zal zien, is nog maar de vraag. De internationale gemeenschap kijkt gespannen in de richting van Teheran. Gisteravond maakte het Amerikaanse leger bekend dat het zijn militaire aanwezigheid in de regio gaat versterken. Een Amerikaans vliegdekschip is onderweg naar het Midden-Oosten.

Aarts en Jafari denken allebei dat Iran het evenwicht zal zoeken tussen het afschrikken van hun vijanden en het voorkomen van een totale escalatie. Aarts: "Voor Iran is het belangrijk om met een afgemeten reactie te komen: iets heviger dan medio april, maar zwak genoeg om een totale oorlog te voorkomen. Daar zit Iran niet op te wachten."

In de nacht van 13 op 14 april vuurde Iran honderden raketten en drones af op Israël, als vergelding voor een Israëlisch bombardement op het Iraanse consulaat in Damascus in Syrië. Israël wist het luchtoffensief vrijwel volledig af te slaan, mede doordat Iran de aanval ruimschoots van tevoren had aangekondigd.

"In Iran heerst het idee dat Israël uit is op een totale oorlog en de VS daarin mee wil trekken", zegt Iran-expert Jafari. "Zij zien de liquidatie van Haniyeh als bewijs. Ze moeten aan hun vijanden en hun bondgenoten laten zien dat het schenden van hun territoriale soevereiniteit hevige consequenties met zich meebrengt. Ik verwacht dat ze nu steviger zullen reageren dan in april. Maar dat ze nu al een paar dagen wachten met hun vergeldingsactie, laat zien dat ze dit tactvol aan willen vliegen."