In Gaza vallen op grote schaal burgerdoden door aanpak Israëlisch leger

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

In vier dagen tijd valt het Israëlische leger in Gaza vier scholen aan, met tientallen burgerdoden tot gevolg. Terreurorganisatie Hamas zou zich daar schuilhouden, terwijl ook bekend is dat honderden Palestijnse burgers in deze scholen onderdak hebben gezocht. Met het doel voor ogen om Hamas uit te schakelen, lijkt het leger niemand te ontzien.

"Niets gebeurt per ongeluk", zei een bron binnen het leger in november tegen de kritische Israëlische nieuwssite +972. "Als een driejarig meisje gedood wordt in een huis in Gaza, is dat omdat iemand in het leger besluit dat het geen probleem is dat zij gedood wordt." Het leger "weet precies hoeveel collateral damage er is in elke woning", oftewel hoeveel Palestijnse levens op het spel staan bij een bombardement.

Israël zegt dat het burgerslachtoffers zo veel mogelijk wil voorkomen, maar onderzoeken van journalisten en mensenrechtenorganisaties spreken dat tegen. Het leger heeft een richtlijn die bepaalt hoeveel doden bij een aanval acceptabel zijn. Voor elk Hamas-lid zouden enkele tientallen burgers gedood mogen worden, bij een commandant meer dan honderd. Dat aantal ligt veel hoger dan bij voorgaande oorlogen in Gaza.

'Industriële schaal'

Het leger maakt daarbij gebruik van het AI-programma Lavender, dat tienduizenden mensen als mogelijke militanten aanwijst zonder zorgvuldige controle, meldde +972. In de eerste weken van de oorlog werden zo'n 15.000 mensen op basis van dit systeem gedood. Individuele leden van Hamas waren doelwit vanaf het moment dat ze thuis waren, waardoor ook hun families werden gedood.

Dareen verloor door een Israëlisch bombardement zeventig familieleden:

Bovendien maakt het leger gebruik van zeer dodelijke munitie. In de eerste maanden zette het leger in ongeveer de helft van de gevallen zogenaamde 'domme bommen' in, die niet nauwkeurig zijn. Ook gebruikt de luchtmacht honderden zware bommen, die hele huizenblokken in de as leggen en veel slachtoffers in de omgeving maken door de hoge luchtdruk. Vooral kinderen zijn daar kwetsbaar voor.

"Het leger heeft alle beperkingen losgelaten, vooral in het begin van de oorlog", zegt Ahron Bregman, politicoloog aan King's College in Londen en voormalig majoor in het Israëlische leger. Zo waarschuwt het leger bewoners niet meer voor een bombardement, wat ze bij vorige oorlogen wel deden. "Het gebruik van AI heeft geleid tot het doden van Palestijnen op een industriële schaal."

Oorlogsmisdaden

De oorlog in Gaza is een van de dodelijkste voor burgers sinds het begin van deze eeuw. Zeker 38.000 inwoners zijn omgekomen, van wie zo'n 70 procent vrouw en kind is, aldus het ministerie van Volksgezondheid in Gaza, dat onder leiding staat van Hamas. De VN en andere instanties gebruiken dezelfde cijfers. In werkelijkheid zal het aantal hoger liggen, omdat het rapporteren van doden steeds moeilijker wordt en er nog vele duizenden mensen onder het puin liggen.

Premier Netanyahu en zijn regering geven Hamas de schuld van het hoge aantal burgerdoden. Militanten zouden zich verschuilen in ziekenhuizen en scholen, al zijn daar geen overtuigende bewijzen voor geleverd. Intussen trekt ook Hamas zich weinig aan van de vele doden: volgens hardliners zijn het noodzakelijke offers.

"Er is geen twijfel dat Hamas zich ophoudt tussen de burgerbevolking, het is een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld", zegt Lior Volinz van de Vrije Universiteit in Brussel, gespecialiseerd in de Israëlische veiligheidsindustrie. "Maar dat is geen rechtvaardiging om een heel complex te bombarderen als er één militant in zit."

Steeds meer onderzoeken, zoals van Amnesty en Human Rights Watch, voeren bewijzen aan dat Israël oorlogsmisdaden pleegt. Ook Hamas heeft zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden met de terreuraanval van 7 oktober. Volgens een VN-commissie maakt Israël zich mogelijk ook schuldig aan misdaden tegen de menselijkheid. Bij het Internationaal Gerechtshof ligt een genocide-aanklacht tegen het land.

Onderzoek naar 'incidenten'

Bij de vele bombardementen vallen soms zo veel slachtoffers, dat er bij westerse bondgenoten ophef ontstaat. Een voorbeeld is de luchtaanval op het tentenkamp in Rafah eind mei waardoor een grote brand ontstond. Het beeld van een vader die zijn onthoofde zoontje in de lucht hield, maakte wereldwijd veel los.

Premier Netanyahu noemde die aanval na hevige kritiek uiteindelijk een "tragische fout". Ook enkele eerdere aanvallen werden zo bestempeld. Excuses kwamen alleen als gegijzelden of mensen met een buitenlands paspoort waren omgekomen. De dodelijkste actie tot nu werd gevierd als succes: bij de bevrijding van vier gegijzelden werden vorige maand 274 Palestijnen gedood.

Het leger kondigt na ophef geregeld aan om aanvallen als 'incident' te onderzoeken. In mei meldde de procureur-generaal van het leger dat er zeventig onderzoeken lopen. "Deze onderzoeken moeten niet zo serieus genomen worden", aldus politicoloog Bregman. "Die zijn er niet om onderzoek te doen, maar om de wereld gerust te stellen. Daarmee vertrouwen ze op ons beperkte langetermijngeheugen."

Breaking the Silence, een Israëlische organisatie die getuigenissen van ex-militairen documenteert, is ook sceptisch. "Het zijn interne onderzoeken en die dienen dus het belang van het leger zelf", zegt Joel Carmel. "Dat er tienduizenden mensen zijn gedood, gaat niet tegen de regels van het leger in. Dat was de bedoeling."