Rutte en EU-partners in Tunesië om migratiedeal, dit staat er op het spel
Premier Rutte is vandaag in Tunesië om samen met EU-partners de mogelijkheden voor een grote migratiedeal te bespreken. Samen met de Italiaanse premier Meloni en voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie gaat hij in gesprek met de Tunesische president Saied.
Saied zette een dag voor de komst van de EU-leiders alvast de toon voor de onderhandelingen, door te waarschuwen dat Tunesië niet de grenswacht van Europa wil worden en dat een oplossing niet ten koste mag gaan van zijn land.
Vier vragen over wat er op het spel staat:
1. Wat willen Rutte en zijn Europese partners van Tunesië?
Ze willen dat Tunis de migratie naar de EU doet afnemen en teruggestuurde migranten opvangt, ook als het geen Tunesiërs zijn. Want de Europese landen vinden de migratiedruk te hoog. Er zijn bijvoorbeeld tussen januari en begin juni rond de 50.000 migranten via de Middellandse Zee naar Italië gevaren, flink meer dan in dezelfde periode in 2022.
Europese leiders willen niet alleen dat minder migranten de oversteek wagen, maar ook dat EU-landen mensen makkelijker kunnen terugsturen als blijkt dat ze geen kans maken op een asielstatus. Volgens de deze week gemaakte Europese migratie- en asielafspraken wordt het mogelijk om hen terug te sturen naar het land van vertrek in plaats van hun land van herkomst, en dat betekent in veel gevallen Tunesië. Maar dan heb je wel medewerking van Tunesië nodig, want daar zijn migranten op dit moment ook niet welkom.
2. Waarom juist met Tunesië praten?
Net als Turkije - voordat dat land een migratiedeal met de EU sloot in 2016 - is Tunesië nu een belangrijk doorvoerland voor mensen die naar Europa willen. De helft van de migranten die dit jaar in Italië aan land kwamen, vertrok uit Tunesië. Voor een groot deel heeft dat te maken met de geografische ligging. De Tunesische stad Sfax ligt bijvoorbeeld maar op 187 kilometer afstand van het Italiaanse eilandje Lampedusa.
Mensen uit het sub-Sahara-deel van Afrika vertrekken ook vanuit Tunesië vanwege de racistische klopjachten daar. Bovendien vertelden mensensmokkelaars dat ze er hun gang konden gaan en nauwelijks gevaar liepen.
Kortom: Brussel wil naast de Turkije-deal ook een Tunesië-deal, om weer een gat te dichten in de muur tegen migranten.
3. Waarom zou Tunesië meewerken aan zo'n deal?
Tunesië kampt al jaren met een zeer zwakke economie. Armoede en voedseltekorten treffen de bevolking. Bedrijven gaan in rap tempo failliet. Door de hoge prijzen en de werkloosheid vreest de regering voor een volksopstand. We hebben het tenslotte over hetzelfde land van waaruit de Arabische Lente zich in 2011 met een dergelijke revolutie begon te verspreiden.
Daarom is het voor president Saied belangrijk dat hij 1,9 miljard dollar krijgt van het Internationaal Monetair Fonds. Dat geld is bevroren vanwege een conflict tussen zijn regering en het Internationaal Monetair Fonds. Als dit niet wordt opgelost, groeit niet alleen de crisis maar ook de politieke onrust in het land.
Het bezoek van Rutte, Meloni en Von der Leyen kan uitkomst bieden. Meloni heeft de hoop uitgesproken dat de ontmoeting leidt tot een heropening van de dialoog tussen Saied en het IMF, zodat die grote lening alsnog kan doorgaan. Daarnaast rekent de president van Tunesië waarschijnlijk op een paar miljard euro Europese steun als beloning voor een eventuele deal.
In deze explainer leggen we uit waarom de discussie over migratie in de EU nog altijd doorgaat:
4. Wat betekent dit voor de vertrekkers?
Als de EU erin slaagt een deal met Tunesië te sluiten en het land daarmee teruggestuurde mensen accepteert, lijken de kansen voor sommige migranten te slinken om na de overtocht op Europese bodem te blijven. Er komen asielcentra aan de buitengrenzen van de EU, waar snel wordt besloten wie kans maakt op asiel en wie niet. 'Kansloze' mensen worden opgesloten in detentiecentra en zouden dan worden teruggestuurd naar Tunesië.
Er zijn nog onzekerheden. Het Europees Parlement kan het migratie- en asielakkoord nog afkeuren. Het is de vraag hoe veilig Tunesië is als opvangland voor teruggestuurde migranten uit sub-Sahara-Afrika. Belangenorganisaties waarschuwen dat het land steeds gevaarlijker wordt voor deze groep.
Uiteindelijk moet er dus over het akkoord met de Tunesische president worden onderhandeld. Daar zullen meer Europese leiders bij betrokken zijn dan alleen Rutte, Meloni en Von der Leyen.
