Vanaf de lange Tunesische kust vertrok deze maand een recordaantal boten met migranten richting het Italiaanse eiland Lampedusa. Het zijn voornamelijk zwarte migranten die in Tunesië leven, maar het land uitvluchten na een opruiende toespraak van president Kais Saied.
Daarin noemde hij migranten een paar weken geleden "een enorm gevaar voor het land" en "onderdeel van een crimineel plan om de bevolkingssamenstelling te veranderen". Zijn verhaal lijkt daarmee op de omvolkingstheorie, die in sommige extreemrechtse kringen aangehangen wordt.
"Enorm schokkend", vindt de Tunesische politicoloog Tarek Kahlaoui het. "Hij zei ook nog dat het door Afrikaanse migranten komt, dat het aantal misdaden in ons land zo gestegen is. Dat is gewoon criminaliteit ophangen aan iemands afkomst."
'Tunesiërs spugen op ons'
Sinds de toespraak van president Saied zijn er in heel Tunesië racistische klopjachten. Zwarte migranten mogen niet meer werken en meer dan duizend van hen zijn uit hun huizen gejaagd, soms met geweld. Honderden zijn inmiddels naar hun thuisland gerepatrieerd. Maar lang niet iedereen kán terug. Sommigen leven daarom nu in tentjes voor de kantoren van vluchtelingenorganisaties, in de hoofdstad Tunis.
Maar zelfs daar moeten ze op hun hoede zijn, vertelt een man die met zijn jonge zoontje in het kamp woont. "Tunesiërs spugen op ons, gooien met stenen of slaan ons met stokken. Is het een misdaad om een zwarte huidskleur te hebben?"
'Straks zijn we zo donker als koffie met melk'
President Saied wordt in alles gesteund door een vaste groep aanhangers, die ook zijn complottheorieën over zwarte migranten geloven. "Ze zijn met te veel en het lijkt georganiseerd", zegt één van hen erover. En ook een ander vindt het beleid van de president logisch: "Anders zijn we binnen vijftien jaar zo donker als koffie met melk."
Veel Tunesiërs hopen daarnaast dat de economie van hun land weer beter wordt, als de zwarte migranten vertrekken. Politicoloog Kahlaoui denkt dat dat er niet in zit. "Het is heel zorgelijk dat de president het land bestuurt op basis van complottheorieën. Want die gaan onze sociale en economische problemen echt niet oplossen."
Toch is er ook solidariteit met de migranten. Eind februari, slechts een paar dagen na de speech van president Saied, was er een demonstratie in Tunis tegen zijn uitlatingen. Honderden mensen deden mee.
Ook Tunesische mensenrechtenorganisaties houden zich bezig met de zaak. Ze beschuldigen de president van haatzaaien en het zoeken van een zondebok voor de groeiende economische en politieke crises. Ze vrezen dat het er toe leidt dat veel meer migranten gaan proberen met bootjes de gevaarlijke oversteek naar Europa te maken.
Dat lijken berichten op social media te bevestigen. Daar verschijnen meerdere oproepjes van mensen die een boot aanbieden, of nog lijken te zoeken naar extra passagiers om de overtocht mee te maken. Een aanbieder schrijft dat het omgerekend zo'n 740 euro per persoon kost, maar dat zwangere vrouwen en kinderen gratis mee mogen.
Nieuwsuur heeft het Tunesische ministerie van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken om commentaar gevraagd. Daar is geen reactie op gekomen.