Debat na stemming om 03.00 uur voorbij, lees hier alle gebeurtenissen terug

Eind liveblog

Nu het debat is afgerond en de eerste reacties binnen zijn, ronden we dit liveblog af voor vandaag. Komende ochtend kunt u weer het nieuws over de formatie volgen op onze site. Goedenacht!

Ron Fresen: het is zeker nog niet gedaan

Rutte heeft ternauwernood een motie van wantrouwen overleefd, maar daarmee is het nog niet gedaan, aldus NOS-verslaggever Ron Fresen. "Bij het CDA van Omtzigt is veel kapot gemaakt en ook bij andere mogelijke regeringspartners zijn het wantrouwen en de ontsteltenis groot over wat er is gebeurd." Rutte gaat nu Pasen gebruiken om na te denken en hij wacht af hoe de nieuwe informateur de formatie zal opstarten.

Kaag: ik zou niet zijn doorgegaan

Rutte reageert: ik ga door en ook mijn stinkende best doen om vertrouwen te herstellen

Rutte wordt gevraagd naar een reactie op de motie van afkeuring. Hij geeft aan om door te gaan en wil het beschadigde vertrouwen herstellen. "Ja ik vind mezelf nog geloofwaardig", zei hij na afloop tegen de pers. Hij wijst erop dat de zwaardere motie van wantrouwen niet is aangenomen. "Anders was ik meteen weg geweest."

Rutte vindt dat hij het vertrouwen verdient om door te gaan. "Vertrouwen is iets wat je iedere dag moet verdienen. Het is een werkwoord."

Motie van afkeuring aangenomen, motie van wantrouwen verworpen

Er is over de moties over het optreden van Rutte gestemd. De motie van afkeuring kreeg brede steun van zowel de coalitiepartijen D66, ChristenUnie en CDA als de voltallige oppositie. De motie van wantrouwen haalde het niet.

Rutte rent naar plenaire zaal

VVD-leider Rutte trekt een sprintje naar de plenaire zaal van de Tweede Kamer, waar het debat nu doorgaat. Het lijkt erop dat hij zich heeft vergist in de tijd, want hij dreigde aan de late kant binnen te komen, zegt verslaggever Ardy Stemerding. Hoewel hij op de voet gevolgd werd door de pers, gaf hij geen commentaar op wat er is besproken in zijn fractie. Enigszins buiten adem kwam hij aan voor het vervolg van het debat.

'Rutte niet van plan te vertrekken'

Rutte is niet van plan te vertrekken, melden bronnen aan de NOS. "Hij wil doorgaan", zegt verslaggever Ardy Stemerding. "Hij beseft dat er een lange weg te gaan is om het vertrouwen te herwinnen, maar hij wil dat wel proberen." Rutte geeft momenteel uitleg aan de VVD-fractie in het gebouw van de Tweede Kamer. Het is nog niet duidelijk hoe de fractie reageert op het voornemen van de partijleider.

Alle oppositiepartijen steunden vannacht een motie van wantrouwen tegen de demissionair premier en VVD-leider. In de nieuwe Kamer hebben zij 72 zetels, wat niet voldoende is om de motie aangenomen te krijgen. Dat zal wel gebeuren met de iets minder zware motie van afkeuring die door coalitiegenoten D66 en CDA is ingediend.

Video: Kaag keurt optreden Rutte af

Debat geschorst tot 03.00 uur

De vergadering is geschorst. Om 03.00 uur gaat het debat verder met de stemmingen.

Ook laatste partijen zeggen vertrouwen op

De BoerBurgerBeweging, Denk en Bij1 spreken ook steun uit voor de motie van wantrouwen. Leider Simons van Bij1 vroeg zich daarbij af "wie toch 'via via' is". Denk en Bij1 spraken ook hun steun uit voor de motie van afkeuring.

Kijk hier: excuses van Rutte aan Omtzigt

Ook SGP steunt moties van wantrouwen en afkeuring

Van der Staaij van de SGP spreekt zijn steun uit aan zowel de motie van wantrouwen als de motie van afkeuring. De SGP steunt niet vaak moties van wantrouwen.

JA21 spreekt zowel afkeuring als wantrouwen uit

JA21-leider Eerdmans zegt dat zijn fractie zowel de motie van wantrouwen van Wilders als de motie van afkeuring van Kaag en Hoekstra ondersteunt. Hij wenst iedereen daarop een fijne nacht.

Volt steunt motie van wantrouwen

Op zijn eerste dag in de plenaire zaal van de Tweede Kamer laat leider Dassen van de nieuwe fractie Volt weten dat hij de motie van wantrouwen van Wilders tegen demissionair premier Rutte ondersteunt.

CU steunt motie van afkeuring, zegt vertrouwen niet op

Ook Segers van de ChristenUnie sluit zich aan bij de motie van afkeuring van Kaag en Hoekstra. Hij zegt dat een motie van wantrouwen wat zijn fractie betreft verder gaat en vraagt zich af of het een goed besluit is om het vertrouwen in Rutte op te zeggen in de huidige crisis.

Baudet, Wilders en Ouwehand willen parlementaire ondervraging

Forum voor Democratie-leider Baudet dient samen met Wilders van de PVV een motie in om een parlementaire ondervraging in te stellen waarbij alle betrokkenen bij de verkenning onder ede worden gehoord. Ook leider Ouwehand van de Partij voor de Dieren wil zo'n ondervraging.

De vorige parlementaire ondervraging, een zwaar onderzoeksmiddel dat minder zwaar is dan een parlementaire enquête, was de ondervraging over de toeslagenaffaire.

SP, PvdA, GroenLinks zeggen vertrouwen op in Rutte

SP-leider Marijnissen zegt dat het wat haar partij betreft tijd is om af te rekenen met "de machtspolitiek" van Rutte. "Als wij echt wat willen leren over de discussie over macht en tegenmacht dan zal het erover gaan: wie is er nog bereid om Rutte aan een meerderheid te helpen?", vraagt ze zich af. De SP zegt dat niet te gaan doen. Ook de PvdA zegt het vertrouwen in Rutte op, zegt leider Ploumen. GroenLinks-leider Klaver zegt dat de impasse verder is verdiept vandaag en laat ook weten dat zijn fractie het vertrouwen opzegt in Rutte.

Hoekstra spreekt van blamage, geeft Rutte geen advies over conclusie

Hoekstra legt de ontstane situatie uit als een blamage voor alle betrokkenen, ook voor de politiek als geheel en dus het parlement. Hij zegt niets toe te voegen te hebben aan de motie van afkeuring die werd ingediend door Kaag van D66.

Gevraagd welke conclusie er aan deze motie verbonden zou moeten worden, zegt Hoekstra dat hij niet Rutte is. "Ik heb me daar ook niet in te verplaatsen. Ik ben al niet tien jaar leider en al helemaal niet van de VVD." Hij zegt dus niet of hij vindt dat Rutte moet aftreden.

Hoekstra voegt eraan toe dat zijn partij het belangrijk vindt in welke rol Rutte optrad: VVD-leider of minister-president. "Ik vind dat je dat onderscheid moet maken bij een motie van wantrouwen in een situatie die gaat over de fractieleider van de VVD en niet zijn capaciteiten als de demissionair premier."

Motie: verkenner moet veel afstand hebben van dagelijkse politiek

D66-leider Kaag heeft een tweede motie ingediend, die breed wordt gesteund door de Tweede Kamer, om een verkenner aan te stellen die afstand heeft van de dagelijkse politiek.

Kaag: ik zou er mijn conclusies aan verbinden, formeren met Rutte is niet vanzelfsprekend

Sommige oppositiepartijen willen weten wat Kaag nu precies wil met die motie van afkeuring, een minder zwaar middel dan een motie van wantrouwen. Kaag wil niet zeggen wat Rutte moet doen, "maar ik zou er mijn conclusies aan verbinden".

Het ziet ernaar uit dat Rutte niet hoeft op te stappen

D66-leider Kaag: vertrouwen in Rutte heeft knauw gekregen, motie van afkeuring met CDA

D66 oordeelt hard over Rutte. "De afstand is groter geworden. Ik neem het dat kwalijk", aldus Kaag. Ze keurt zijn optreden af en komt met het CDA met een motie van afkeuring. "Het is een zwaar inhoudelijk middel." Er moet een onafhankelijke verkenner komen die kijkt hoeveel vertrouwen er nog is. Ze vindt het niet vanzelfsprekend dat Rutte het voortouw neemt in de formatie.

Rutte maakt excuses, vooral aan Pieter Omtzigt

Rutte begint zijn verhaal met het maken van een excuus. Het excuus is bedoeld voor Pieter Omtzigt, maar gaat ook over het telefoontje dat hij vanmorgen heeft gekregen. "Het lijkt alsof de toegang tot macht en informatie niet gelijk is verdeeld". Rutte vindt ook dat er een nieuwe verkenner moet komen met meer afstand tot de politiek. "We hebben heel veel te doen."

Vergadering gaat verder

Het debat gaat verder. Even leek het erop dat de vergadering tot 01.50 uur geschorst zou worden omdat verschillende fracties nog in overleg waren, maar dat berustte volgens Kamervoorzitter Arib op een misverstand.

PvdA en GroenLinks gaan motie van wantrouwen steunen, CDA-leider Hoekstra zwijgt nog

Ook oppositiepartij PvdA gaat de PVV-motie van wantrouwen steunen, zo is zojuist bekend geworden. Het is nog onduidelijk wat GroenLinks gaat doen. De kans is groot dat de SP de motie van Wilders wel gaat steunen. SP-leider Marijnissen was zeer kritisch.

Het CDA is klaar met de vergadering. Hoekstra zei niets over wat er is besproken toen hij weer naar de Kamer liep. "Ik ga zo beginnen aan de tweede termijn.

CDA en D66 overleg over vertrouwen in Rutte

De pers heeft zich verzameld voor de fractievergadering van het CDA. De partij overlegt wat ze straks zullen zeggen over de uitleg van Rutte en de twee ex-verkenners. Ze kunnen zich alle drie niets herinneren van een gesprek over Omtzigt. Ook de fractie van D66 zit bij elkaar.

Debat is geschorst tot 1.15 uur

Koolmees en Van Ark zijn weer klaar en kunnen vertrekken. D66 en het CDA willen even iets langer schorsen. Hierna volgt de tweede termijn van de Kamer en dan zal Rutte weer aan het woord komen. Pas daarna wordt duidelijk of hij genoeg steun krijgt als demissionair minister-president. De andere partijen kunnen Rutte niet wegsturen als VVD-fractievoorzitter.

Koolmees en Van Ark: wij hebben vanmorgen geen contact gehad met Rutte

Zowel Koolmees en Van Ark verklaren dat ze vanmorgen niet gebeld hebben met Rutte om hem erop te attenderen dat hij wel gesproken heeft over CDA-Kamerlid Omtzigt. Rutte vertelde vanmiddag dat hij het in de ochtend dit heeft gehoord. Maar hij wil de bron niet vrijgegeven. De Tweede Kamer hadden de huidige verkenner naar het debat geroepen in de hoop op duidelijkheid.

Forum-leider Baudet is het niet eens met het antwoord en wil dat de telefoongegevens van Rutte openbaar komen. Daar is nu geen meerderheid voor.

Ondertussen in de wandelgangen

Koolmees aan het woord

Zoals gezegd zijn de nieuwe verkenners nu in de Tweede Kamer. Oud-verkenner Jorritsma heeft haar beantwoording afgerond en inmiddels heeft een van de twee nieuwe verkenners, Koolmees, het woord gekregen.

Na Koolmees komt ook nog verkenner Van Ark aan het woord.

Jorritsma: 'Dit is geen House of Cards, dit is gewoon suf'

Er is, zegt Jorritsma opnieuw, geen enkele sprake van een vooropgezet plan om het CDA-Kamerlid Omtzigt weg te krijgen. De vergelijking met de bekende Amerikaanse politieke serie over een ambitieuze politicus, gaat volgens haar niet op. "Dit is geen House of Cards, dit is gewoon suf", aldus Jorritsma. "Ik kan het me gewoon niet meer herinneren. Waarom zouden we het stiekem willen houden?"

Jorritsma en Marijnissen botsen: 'ik ben helemaal niet mijn boekje te buiten gegaan'

Jorritsma wil een advies aan de Tweede Kamer geven over de positie van verkenners. Het steekt haar dat ze na het terugtreden de eigen notulen niet heeft kunnen meenemen. Ook hebben Jorritsma en Ollongren hun eigen brief aan de Kamer opgesteld, zonder ambtelijke hulp.

De SP vindt de opmerkingen ongepast. "U bent zwaar uw boekje te buiten gegaan en u bent zelf opgestapt." Jorritsma is het daar niet mee eens.

Beantwoording Ollongren gemist?

In haar twee uur durende beantwoording op vragen van de Tweede Kamer over heeft oud-verkenner Ollongren haar welgemeende excuses aangeboden voor de vermelding van de naam van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt in de notities. Verder heeft ze uitgelegd hoe zo'n notitie wordt geschreven en wat de rol van de verkenners hierin was.

Lees hier terug wat de uitleg van Ollongren was:

De nieuwe verkenners Koolmees en Van Ark zijn in het pand gearriveerd

Ze zijn nog niet in Vak K, want Jorritsma is nog aan het woord.

Hoekstra corrigeert Jorritsma over berichten 'fluistercampagne' tegen Omtzigt

Jorritsma zegt dat er is gesproken over de stabiliteit van het CDA vanwege krantenberichten, onder meer over de fluistercampagne tegen Omtzigt. Dat kan helemaal niet, corrigeert CDA-leider Hoekstra. Die berichten kwamen pas op dinsdag in de media en niet op de bewuste maandag op het moment dat Rutte bij de verkenners was uitgenodigd. Jorritsma: "Maar u kunt toch niet ontkennen dat die maandag de kranten vol stonden met verhalen over het CDA?"

Ex-verkenner Jorritsma aan het woord: het is lastig om het terug te halen

Nu is de andere ex-verkenner Jorritsma van de VVD aan het woord en zegt dat ze na de "uitmuntende" uitleg van Ollongren weinig heeft toe te voegen. Ze zegt dat Omtzigt besproken moet zijn in de context van de instabiliteit van het CDA. "Het is lastig om terug te halen waarom ik het me niet kan herinneren". Volgens de notities zou Jorritsma hebben voorgesteld om Omtzigt Kamervoorzitter te laten worden. "Ik kan me niet voorstellen dat dat een serieuze suggestie van mij is geweest." Naarmate haar uitleg vordert komt er wel steeds meer terug.

Meerderheid wil ook Van Ark en Koolmees horen

Na afloop van de beantwoording door oud-verkenner Ollongren lag de vraag voor of er steun is om ook de nieuwe verkenners, Van Ark en Koolmees, naar de Kamer te halen om vragen te beantwoorden. Daar is een ruime meerderheid voor.

Oppositie blijft vragen houden, Ollongren twee uur aan het woord

Ex-verkenner Ollongren is na 21.00 uur begonnen aan haar antwoord, maar het is nog niet gelukt om alle vragen uit de Tweede Kamer te beantwoorden. Een aantal partijen, zoals de PVV, SP, JA21, BBB en Forum voor Democratie maakten duidelijk dat ze niet geloven dat zowel Rutte als Ollongren zich niets herinneren van een gesprek over CDA-Kamerlid Omtzigt. Ollongren blijft bij haar lezing.

Staatsrechtgeleerde in Nieuwsuur: formatie zonder Rutte 'enorme puzzel'

Als een Kamermeerderheid het vertrouwen in demissionair premier Mark Rutte opzegt, betekent dit een 'enorme puzzel van 12.000 stukjes' voor de vraag wie een nieuw kabinet dan zou moeten gaan leiden. Dat zei staatsrechtgeleerde Wim Voermans vanavond in Nieuwsuur. Er ligt volgens de staatsrechtgeleerde geen regelboek klaar voor wat er moet gebeuren als Rutte opstapt. "Zonder Rutte wordt het formatieproces onthoofd", zegt hij. "Dan wordt het echt heel ingewikkeld om nog te formeren."

Ouwehand: waarom niet met ambtenaren gesproken over notitie?

Partij voor de Dieren-leider Ouwehand vraagt Ollongren waarom ze geen contact heeft gezocht met de ambtelijke ondersteuning nadat de ophef over de notitie was ontstaan. "Waarom niet even met die goede ambtenaren bellen om te vragen waarom ze 'positie Omtzigt, functie elders' hebben opgeschreven?", vraagt Ouwehand zich af.

Ollongren legt uit dat ze niet met hen heeft gesproken na haar terugtreden, omdat ze dat "niet zuiver" zou vinden, om dezelfde reden dat ze geen toegang meer had tot de aantekeningen, wat ze eerder al uitlegde.

Tussen haar haastige vertrek van het Binnenhof en haar terugtreden heeft Ollongren de ambtenaren niet gesproken, omdat ze naar eigen zeggen toen vooral bezig was met de gevolgen van haar positieve coronatest. Wel zegt ze contact te hebben gehad met de andere oud-verkenner, Jorritsma.

NOS-verslaggever Wilma Borgman doet een voorspelling

De kritiek op VVD-fractievoorzitter Rutte was vanmiddag zeer stevig, van eigenlijk alle partijen. Het debat is al uren aan de gang en hier alvast een voorzichtige voorspelling.

Baudet wil nieuwe verkenners naar Kamer halen

Forum voor Democratie-leider Baudet stelde voor om het debat opnieuw te schorsen. Hij wil de nieuwe verkenners Van Ark en Koolmees naar de Kamer halen om vragen te stellen over het vroege informeren van Rutte over de notitie van de verkenners.

Vanochtend bleek dat Rutte om 07.30 uur "via via" had vernomen dat hij, in strijd met zijn eerdere uitspraken, wel degelijk had gesproken over Omtzigt. De overige partijen kregen pas later inzage in de stukken van de verkenners waaruit dat blijkt. Rutte weigert zijn bron te onthullen.

Baudet vroeg Ollongren of zij de bron was. Dat ontkende ze, waarop hij voorstelde om de nieuwe verkenners naar de Kamer te halen en hen hetzelfde te vragen. Kamervoorzitter Arib ging niet mee in zijn verzoek en laat de beantwoording door Ollongren eerst doorgaan.

Ploumen vindt uitleg Ollongren moeilijk te geloven

PvdA-fractievoorzitter Ploumen snapt de uitleg van de ex-verkenner niet. Uit de nu openbaar gemaakte stukken blijkt dat er op meerdere momenten over Omtzigt is gesproken, benadrukt Ploumen. "Ik kan maar niet begrijpen hoe het kan dat u en mevrouw Jorritsma geen enkele herinneringen hieraan hebben."

Ollongren zegt dat er tijdens de formatiegesprekken "heel veel werd gezegd". Ze zegt dat het nu best denkbaar is dat er in het kader van de stabiliteit van het CDA is gesproken over Omtzigt. "Maar het was voor mij niet belangrijk en relevant. Het zat niet in mijn hoofd."

Ollongren: hadden Kamer moeten laten weten dat we de informatie niet hadden

Achteraf gezien denkt Ollongren dat zij en Jorritsma er beter aan hadden gedaan als ze de Kamer hadden laten weten dat ze niet langer beschikten over de informatie waar de Kamer naar vroeg. Door dat na te laten, hebben de oud-verkenners volgens haar de Kamer "te goeder trouw" onjuist geïnformeerd. Hiermee reageerde Ollongren op vragen over de brief die zij en Jorritsma naar de Kamer stuurden over de mislukte verkenning.

Eerder zei Ollongren al dat ze na het terugtreden door de gefotografeerde notitie met de naam van Omtzigt erop niet langer toegang had tot de notities. "Want als je geen verkenner meer bent, dan is dat ook niet meer jouw informatie", zei ze daarover.

'Omtzigt uitvoerig beschreven, maar niet uitvoerig besproken'

Oud-verkenner Ollongren ontkent dat er uitvoerig is gesproken over de positie van Omtzigt, wat onder anderen Hoekstra en Wilders afleiden uit de ruime aandacht voor hem in de notitie. Volgens Ollongren is de CDA'er blijkens de notitie besproken in de context van een gesprek over de stabiliteit binnen het CDA en de rol die de partij zou kunnen spelen in een coalitie.

Dat dit deel uitvoerig wordt beschreven in het memo, komt volgens Ollongren doordat er nou eenmaal veel aantekeningen worden gemaakt in een verkenning. "De ambtenaren die dit werk doen, notuleren alles heel uitvoerig", reageert ze op vragen van Hoekstra.

Ollongren: notitie over Omtzigt door ambtelijke staf geschreven

Wie heeft de tekst 'Omtzigt, functie elders' opgeschreven? Ex-verkenner Ollongren zegt dat de ambtelijke staf dit heeft gedaan. "Maar wel onder onze verantwoordelijkheid", voegt ze er aan toe. Het gaat om ambtenaren die nu werken voor de Tweede Kamer en gedetacheerd zijn van het ministerie van Algemene Zaken.

Ze heeft geen input gegeven voor dat document, zegt Ollongren op vragen van het CDA. Ze zegt de notitie ook niet te hebben gelezen, vanwege haar overhaaste vertrek.

Wilders tegen Ollongren: ik geloof er niets van

De PVV-leider vindt het ongeloofwaardig dat ook Ollongren zich niet herinnert dat er over Omtzigt is gesproken met Rutte. Ollongren wijst erop dat ze de woorden van Rutte niet in haar eigen aantekeningen heeft opgenomen. Ze zal, denkt ze, het niet relevant hebben gevonden.

Wilders spreekt over een grove leugen. Hij gelooft niet dat zowel Ollongren, Rutte als ex-verkenner Jorritsma zich niet kunnen herinneren dat over een andere functie voor CDA-Kamerlid Omtzigt is gesproken. Of, suggereert hij: "Was het zó belangrijk dat het niet opgeschreven mócht worden?"

Ex-verkenners konden aantekeningen niet meer inzien, want 'weg is weg'

De ex-verkenners wisten de afgelopen week niet wat er precies in de notulen stond. Na hun vertrek konden ze de letterlijke verslagen van de gesprekken niet meer inzien en dat vindt Ollongren begrijpelijk. "Want weg is weg." Vanochtend heeft ze de aantekeningen onder ogen gezien en gisteravond is ze er door de nieuwe verkenners over gebeld. Dat ze de aantekeningen vóór vandaag niet kon nakijken, heeft de kwestie niet gemakkelijker gemaakt. "Het was wel een handicap", aldus Ollongren.

Ook Ollongren herinnerde zich het gespreksonderwerp Omtzigt niet

Ollongren gaat in op de brief van de verkenners waarin stond dat er niet is gesproken over het CDA-Kamerlid Omtzigt. Dat klopt dus niet, want Rutte heeft er wel over gesproken, zo is duidelijk geworden. "De Kamer is dus onjuist geïnformeerd." Ollongren zegt dat zij noch Jorritsma een aantekening had gemaakt over de opmerking over Omtzigt in het gesprek met Rutte en dat ze zich het achteraf niet herinnerde. "Het was voor ons geen relevante opmerking".

Geëmotioneerd vertelt Ollongren over haar haastige vertrek

Ollongren vertelt over de donderdagochtend dat ze overhaast het Binnenhof verliet met de bekritiseerde documenten onder haar arm. Ze klinkt geëmotioneerd. Ollongren had preventief een coronatest laten doen en schrok van de positieve uitslag. "Ook vanwege mijn gezondheid en mijn auto-immuunziektes. Ik heb veel te snel gereageerd."

Ex-verkenner Ollongren begint met 'welgemeende excuses'

Allereerst is Ollongren van D66 aan het woord en ze begint met het aanbieden van excuses: voor de tekst van het gefotografeerde A-viertje, voor het openbaar worden van het document en voor het feit dat de verkenners in een brief hebben ontkend dat Omtzigt ter sprake is gekomen in de gesprekken met fractievoorzitters. "Ik begrijp dat de Kamer het heel hoog opneemt". Ze biedt Pieter Omtzigt en het CDA haar verontschuldigingen aan. Over de opmerking van Omtzigt zegt ze: "Het had er niet moeten staan, maar het stond er wel."

Debat geschorst

Het debat is geschorst. Rond 21.05 uur wordt het weer hervat.

Bij1: symbool van onbetrouwbare overheid, Rutte moet vertrekken

Ook de nieuwe fractievoorzitter van Bij1 Simons spreekt voor het eerst in de Tweede Kamer. Zij vindt dat er sprake is van "ontspoorde hoogmoed van de zittende macht". Simons gaat de motie van wantrouwen steunen voor het vertrek van de premier. Ze wil ook dat er nog meer informatie openbaar wordt, zoals de contacten tussen de verkenner en Rutte.

BoerBurgerBeweging eist excuses aan Omtzigt

De BoerBurgerBeweging wil dat er "diepgevoelde excuses" worden gemaakt aan Pieter Omtzigt. Dat zei leider Van der Plas in haar eerste bijdrage in de Tweede Kamer. Ze hekelt de moeite die het kost om duidelijkheid te krijgen over hoe de naam van Omtzigt in de notitie is terechtgekomen. "Pas na herhaaldelijk doorvragen van deze Kamer is de oerlelijke waarheid boven tafel gekropen."

Van der Plas vraagt zich af of "manipuleren van de waarheid" de nieuwe normaal is, refererend naar een terugkerende uitspraak in de coronapersconferenties, waarin vaak wordt gesproken over de nieuwe normaal.

"Keer op keer wordt het vertrouwen van burgers beschaamd", aldus Van der Plas. Ze zegt dat in verkiezingstijd "sappige wortels worden voorgehouden", maar later blijken er volgens haar "knollen voor citroenen verkocht". "Nederland gelooft er geen ene biet meer van."

Den Haan: taak voor verkenners moet veel duidelijker worden

50Plus-leider Den Haan, die het gesoebat over stukken de afgelopen dagen "volkomen misplaatst" noemt, vindt dat de taak voor nieuwe verkenners veel duidelijker moet worden. Ze wil verder duidelijkheid van de oud-verkenners over de notitie over Omtzigt. Hoe kwam zijn naam in het memo terecht? Het tumult dat over de CDA'er is ontstaan noemt ze "weerzinwekkend".

Azarkan: Rutte speelt machtsspelletjes

Farid Azarkan van Denk herinnerde de uitspraak van VVD-leider Rutte, die eerder vandaag zei dat hij hoopte in een land te leven waar je fouten mag maken. De Denk-leider zei te denken aan de slachtoffers van de toeslagenaffaire, die wellicht vandaag hebben geluisterd. "Hun was dat niet gegeven."

Volgens Azarkan moet vandaag afgerekend worden met "de leugens van Rutte". "Of we ontwikkelen een soort groepsimmuniteit." Hij verwijt de VVD-leider machtsspelletjes en zegt dat diens eerste reflex is om geen verantwoording af te leggen. "In dat klimaat is het niet vreemd dat burgers worden vermalen en gediscrimineerd door de overheid."

Over de vier woorden "positie Omtzigt, functie elders" zegt Azarkan dat dit niet alleen de CDA-politicus treft. "Pieter Omtzigt, dat zijn wij. Het staat voor iets veel groters. Hoe gaat om hoe de macht omgaat met tegenmacht." Hij wil dat de Kamer de regie terugpakt over de formatie.

SGP hint op rol koning Willem-Alexander

SGP-fractievoorzitter Van der Staaij vindt dat de formatie een valse start heeft gemaakt en wil extra uitleg van de ex-verkenners. Hij vindt dat de formatie opnieuw moet beginnen. "Dit is een stresstest formeren nieuwe stijl". Van der Staaij ziet een rol voor iemand "die boven de partijpolitiek staat en onpartijdigheid met de paplepel kreeg ingegoten". Hij hint hiermee op koning Willem-Alexander, zonder diens naam te noemen. Deze persoon zou zeker bij het begin van de formatie een verkennende rol kunnen spelen, aldus Van der Staaij,

Eerdmans: politieke wasstraat nodig

Ook JA21-voorman Joost Eerdmans sprak voor het eerst namens zijn partij in de Tweede Kamer. Hij zei zich aan te sluiten bij de oproep tot een nieuwe verkenner en pleit ook voor een ander soort verkenner. "Wij hebben geen politici nodig in een verkenning, dat zullen onafhankelijke rapporteurs moeten zijn."

Hij sprak over de mislukte verkenning en de chaotische situatie van de afgelopen dagen als "politiek amateurisme". "We snakken naar meer transparantie, waarheidsvinding en geloofwaardige politiek." Volgens hem is er vraag naar een "politieke wasstraat". Eerdmans zegt geen vertrouwen meer te hebben in de bewindspersonen Ollongren en Rutte.

Teleurgestelde voorman Volt: bestuurscultuur opnieuw opbouwen

Fractievoorzitter Dassen is voor het eerst aan het woord in de Tweede Kamer en is heel kritisch en teleurgesteld over de huidige politiek van "wantrouwen en het wegwuiven van verantwoordelijkheid". "Het voelt als een koud bad."
Dassen wil dat er een beter bestuurscultuur wordt opgebouwd en daar wil de partij zich constructief voor opstellen. De formatie moet ook beter.

Segers: nieuwe rol van de koning in verkenning?

Ook ChristenUnie-leider Segers denkt dat de bestuursstijl van ons land onder de loep moet. Volgens hem vertelt die ene foto waardoor een memo uitlekte een "groter verhaal" en is het een "spiegel waar we echt even een tijdje in moeten kijken". Segers vraagt zich af of het wel verstandig is om verkenners te hebben die zo dicht op de politiek staan.

"Zou het voor het proces van de formatie niet beter zijn om iemand te vragen die minder belast is met onze kleine onderlinge ongemakken", aldus Segers. Ook vraagt hij zich hardop af of er een nieuwe rol voor de koning is weggelegd in de verkenning.

Ouwehand: oude machtsdynamieken moeten nu dringend doorbroken worden

Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren zegt dat wat er nu gebeurt laat zien dat "oude machtsdynamieken dringend doorbroken moeten worden".
Volgens haar zitten we nu "midden in dat proces". Ze daagt de verkenners uit alles in dit debat nu "recht te zetten wat verkeerd is gegaan", en wel "in één klap".

Ons werk als Kamerleden moet niet meer voortdurend zijn om achter de macht aan te rennen, vindt Ouwehand, daar gaat te veel tijd en energie in verloren. Daar moet nu mee gebroken worden, aldus Ouwehand.

Baudet: Rutte moet weg als premier, hekelt 'doofpotcultuur'

De leider van Forum voor Democratie heeft al aangegeven dat hij een motie van wantrouwen zal steunen. "Rutte is ongeschikt als premier", aldus Baudet. Hij vindt dat de Tweede Kamer stelselmatig buiten spel wordt gezet met verkeerde voorlichting en woordspelletjes. "Dan blijkt het geen nota te zijn, maar een memo." Baudet vindt dat de Kamer een "web van leugens" niet meer moet accepteren. "We moeten onze tanden laten zien, anders is de democratie stuk."

Hoe premier/VVD-leider Rutte vecht voor het vertrouwen om door te kunnen

Het vertrouwen in demissionair premier en VVD-fractievoorzitter Rutte heeft een dieptepunt bereikt en hij vecht in de Tweede Kamer om dat terug te winnen. Zo ongeveer de hele Kamer legt hem al sinds het begin van de middag het vuur na aan de schenen in een debat in de Tweede Kamer.

Lees hier waarom en wat de belangrijkste vragen nog zijn:

Klaver: riekt naar arrogantie van de macht

GroenLinks-leider Klaver noemt de politieke cultuur in Den Haag "kwalijk". Klaver maakt zich grote zorgen over de bestuurlijke chaos waar Nederland de komende tijd in kan belanden. Wie er vanmorgen contact opnam met Rutte, nog voordat de andere fractievoorzitters iets hoorden, blijft ook onduidelijk. Klaver hekelt het hele proces en zegt dat we "zo niet doorkunnen". "Hoe kan er zulk collectief geheugenverlies zijn opgetreden? Het riekt naar arrogantie van de macht. Er zal opheldering moeten komen voor we verder kunnen", zegt Klaver.

Ploumen: Rutte gedraagt zich als een zonnekoning, vertrouwen moet worden hersteld

De PvdA-fractievoorzitter is zeer kritisch over Rutte en vindt wat er gebeurd is "ongehoord en ontluisterend". Ze vindt dat de VVD'er zich opstelt als een zonnekoning, verwijzend de Franse koning Lodewijk de Veertiende, die zei: de staat, dat ben ik. Het vertrouwen in de politiek moet hersteld worden door een andere aanpak en een nieuwe verkenner die niet "in de macht van de politiek" staat. De verkenning moet volgens Ploumen beginnen met een inhoudelijk analyse van de problemen van Nederland.

SP: nu afrekenen met deze arrogantie van de macht

"Heel Nederland heeft deze week machtspolitiek kunnen zien" zegt SP-leider Marijnissen. Van Rutte "wisten we dat al wel", zegt ze. "Met de Hawija-bombardementen, met de Zijlstra-leugens, de dividendbelasting."

Nieuw is volgens de SP-leider dat ook D66 daar nu aan meedoet, getuige de notitie die oud-verkenner Ollongren (D66) onder de arm had met de aantekeningen over Omtzigt. Marijnissen ziet in de gang van zaken rond de mislukte verkenning "de arrogantie van de macht". Ze noemt onder meer de uitspraak van Rutte vorige week dat niemand een verklaring over de gelekte notitie zal geven. "Met die arrogantie moeten we nu afrekenen", aldus Marijnissen.

Brief met tijdlijn: Ollongren hoorde woensdagavond van Omtzigt-opmerking Rutte

De huidige verkenners Van Ark en Koolmees hebben gisteravond ex-verkenner Ollongren op de hoogte gesteld dat de Omtzigt-opmerking gevonden was in de aantekeningen van het gesprek met VVD-leider Rutte. Dit schrijven de twee verkenners in een brief met een tijdlijn aan de Tweede Kamer. Jorritsma is ook gebeld, maar bleek gisteravond niet bereikbaar.

Vanochtend om 8 uur hebben ze alsnog met Jorritsma gepraat en nog eens met Ollongren. In de brief staat niet van wie Rutte het nieuws over de passage heeft gehoord, maar Jorritsma lijkt te worden uitgesloten: die hoorde het pas om 8 uur, terwijl Rutte al om 7.30 uur op de hoogte werd gesteld.

CDA-steun aan Rutte hangt af van of Rutte Omtzigt wilde 'wegpromoveren'

Enkele oppositiepartijen willen weten of CDA-fractievoorzitter Hoekstra Rutte uiteindelijk gaat steunen. Hoekstra maakt dat afhankelijk van het antwoord van oud-verkenners Jorritsma en Ollongren. Zij zijn verantwoordelijk voor het opschrijven van de tekst "functie elders" over het CDA-Kamerlid Omtzigt. Rutte zegt dat hij open stond voor een ministerschap voor Omtzigt en dat hij dat heeft besproken. Hoekstra wil weten: "Wat is daar nu gezegd? Ging het alleen over een ministerschap of een functie elders? Dat klinkt als wegpromoveren."

Kritische Hoekstra: 'Wat waren die verkenners aan het doen?, nieuwe aanpak formatie

Ook Hoekstra spreekt voor het eerst als CDA-fractievoorzitter en begint met de opmerking dat "we totaal voor aap staan". Hij vindt dat de oud-verkenners hun boekje te buiten zijn gegaan tijdens hun gesprekken. Hun taak was het verkennen van wie met wie wil regeren. Het bespreken van Kamerleden valt daar niet onder. "Wat dachten de verkenners dat ze aan het doen waren?". Hij eist excuses van hen aan Pieter Omtzigt, de Tweede Kamer en het CDA.

Hij vindt dat het formatieproces moet veranderen. Het staatshoofd heeft lange tijd de formatie gedaan. "Als je de ravage bekijkt, kun je je afvragen of het er beter op is geworden."

Kaag: ik zeg nog niets over het wel of niet steunen van Rutte, 'rust houden'

Oppositiepartijen Denk en de Partij voor de Dieren willen nu al weten of D66 bereid is om Rutte uiteindelijk te steunen en samen door te gaan met de vorming van een nieuw kabinet. "U gaat een weekendje reflecteren en daarna gaat u Rutte weer premier maken", zei Denk-fractievoorzitter Azarkan. Kaag is het daar niet mee eens en ze benadrukt het belang van "rust houden". Ze wil Rutte de ruimte geven om extra uitleg te geven en het beschadigde vertrouwen te herstellen. Tegen Ouwehand van de Partij voor de Dieren zegt ze: "Misschien ben ik te oud om me op te laten jagen. Maar dit is mijn manier van werken." Caroline van der Plas (BBB) vraagt of ze Rutte nog op zijn woord gelooft. Kaag noemt dat "een hele moeilijke vraag. Ze verwacht straks in het debat "meer fundamentele richting" van Mark Rutte.

Kaag pleit voor herstel vertrouwen met nieuwe verkenner met 'gezag en grote afstand politiek'

Het is de eerste keer dat Kaag als D66-fractievoorzitter in de Tweede Kamer spreekt. Het formatieproces is mislukt en er zijn fouten gemaakt, zegt ze. Kaag wil dat er in dit debat een begin wordt gemaakt met het "herstel van het aangetaste en afgebroken vertrouwen". Ze vindt dat het formatieproces veel beter beschreven moet worden en dat dit problemen in de toekomst zou kunnen voorkomen. "Er is geen handboek formatie." De procedure moet veel transparanter. En er moet een nieuwe start worden gemaakt met een nieuwe verkenner. "Met gezag en grote afstand van de politiek en onafhankelijk." Nu zijn minister Koolmees (D66) en minister Van Ark (VVD) verkenner. "Ik ga Pasen gebruiken voor een moment van bezinning."

Rutte wil door als partijleider en premier

Wilders (PVV) zegt dat hij bijna medelijden heeft met Rutte vandaag omdat hij zo in het nauw zit. "Maar moet hij zich niet realiseren: de tijd van Mark Rutte is misschien wel voorbij?"

Daar is Rutte het niet mee eens. "Ik heb het land geleid door een economische crisis, een vluchtelingencrisis en nu een gezondheidscrisis, een pandemie. Ik wil daarmee door en met andere partijen een nieuwe coalitie vormen om dit land te besturen. En ik hoop dat ik daar genoeg vertrouwen voor krijg."

Nieuwe verkenners?

Wilders maakt tussenbalans: 'u staat alleen', Rutte: 'ik sta me passioneel te verdedigen'

De PVV-leider zegt dat Rutte in het debat zijn politieke vrienden is verloren: D66, CDA, maar ook GroenLinks, SP en de PvdA. "U ben gefileerd. U heeft 12 politieke messen in uw rug." Wilders heeft een motie van wantrouwen klaarliggen en denkt dat veel partijen dit zullen steunen.
Rutte zegt dat hij zich uiteindelijk zal neerleggen bij het uiteindelijke oordeel van de partijen. "Ik sta hier om mij te verdedigen. Passioneel."

Ouwehand: Rutte moet weg

Ouwehand (PvdD) blijft het onverkwikkelijk vinden dat een gekozen Kamerlid is besproken in de verkenning. Zij heeft er geen vertrouwen meer in dat Rutte de waarheid spreekt. Maar zij vraagt zich ook af wat de rol van de VVD-fractie is. Ouwehand: "De heer Rutte moet weg. Dat is wel duidelijk. Maar de VVD-fractie staat achter zijn verhaal."

Rutte vindt dat Ouwehand te veel aannames maakt en gaat verder niet op haar vraag over de VVD-fractie in.

Klaver: Rutte weet niet wanneer hij de waarheid moet spreken

Klaver (GroenLinks) rekent het Rutte aan dat hij voor de camera heeft gezegd dat hij niet over Omtzigt heeft gesproken. Rutte geeft toe dat hij wel heeft gesproken over de voorkeursstemmen die Omtzigt misschien zou krijgen. En dat dat voor hem belangrijk was voor de verdere gesprekken met het CDA. "Toen ging het over de stabiliteit van het CDA, niet over een nieuwe functie voor Omtzigt."

Klaver vindt het onwaarschijnlijk dat Rutte zich het deel van het gesprek over de voorkeursstemmen van Omtzigt wel herinnert, en zijn omstreden uitspraken over diens positie niet. Hij concludeert dat Rutte niet kan bepalen wanneer het van belang is om de waarheid te spreken. Of het nou over de voorkeursstemmen ging of over een andere functie.

Rutte herhaalt dat hij Omtzigt niet probeerde weg te krijgen

Segers (ChristenUnie) wil weten of Rutte niet toch in de weer is geweest om "een kritisch en uitstekend Kamerlid" als CDA'er Pieter Omtzigt weg te krijgen. Hij vindt dat de notities daar wel op wijzen.

Rutte reageert gepikeerd en met bewogen stem: "De heer Segers doet nu net of ik bezig ben geweest om Omtzigt naar een bepaalde plek te krijgen. Dat is niet zo. Dat doet de VVD niet. Het is gewoon niet zo dat ik een kritisch Kamerlid probeer weg te werken. Ik werk al sinds 2003 met hem. We staan vaak tegenover elkaar maar we weten elkaar gelukkig ook altijd weer te vinden. Het is niet aan de orde. Echt niet."

Rutte noemt het "ruk" dat hij zich niet heeft herinnerd dat er toch een gesprek over is geweest. En dat dat pas bleek uit de gespreksnotities. Hij baalt ervan, en hoopt dat iedereen zich wel herinnert dat hij altijd een betrouwbare gesprekspartner is geweest. Rutte: "Echt, ik heb toch geen motief om daarover te liegen. Het is gewoon niet waar. Het is niet waar."

Hij zegt dat het aan de andere partijen is om te beoordelen of hij te vertrouwen is. Hij zegt tegen Segers dat ze al vier jaar samenwerken in een coalitie. "Ik ben niet iemand die iemand belazert", zegt Rutte. "Het is een kwestie van vertrouwen. En alleen u kan dat geven."

Debat gaat door, Rutte rondt af

De Kamer besluit om met het debat door te gaan. Rutte is bijna klaar met zijn betoog. Hij zegt dat hij hoopt dat het vertrouwen stap voor stap wordt hersteld. "Het is een puinhoop".

Kamervoorzitter Arib gaat ondertussen bij de verkenners Van Ark (VVD) en Koolmees (D66) vragen of zij kunnen vertellen wie het telefoontje naar Rutte heeft gepleegd.

Schorsen of door debatteren?

De Kamer praat weer over een ordevoorstel. Moet de Kamer weer schorsen tot er van de nieuwe verkenners informatie komt over de bron van Rutte? Maar het is niet helemaal zeker of dat voorstel het haalt. Want een aantal partijen wil wel dat de informatie wordt gezocht, maar dat het debat doorgaat. Bij zo'n ordevoorstel moet de Kamervoorzitter van alle 17 partijen horen wat ze precies willen en dat neemt tijd in beslag.

Politiek verslaggever Arjan Noorlander over de ontstane situatie

Hoekstra (CDA): op deze manier kunnen we niet verder

Hoekstra (CDA): "Dit is zeer ongemakkelijk omdat dit bepaalt hoe we verder gaan." Hij maakt zich grote zorgen over hoe het de afgelopen dagen is gegaan in het formatieproces. "Ik heb geen idee meer hoe de routes gaan." Rutte zegt dat het zijn "heilige taak" is dat dit niet meer gebeurt.

Hoekstra is niet gerustgesteld. "Op deze manier kunnen we niet goed verder." Rutte vraagt Hoekstra hem toch te vertrouwen. Maar dit is niet voldoende voor Hoekstra. Hij hint er zelfs op dat later in het debat nog besproken gaat worden om de rest van de formatie zonder verkenners te doen.

Eerdmans: "Verkennerskantoor op zijn kop"

Azarkan (Denk) neemt er geen genoegen mee. en vraagt door. Rutte zegt dat dat telefoontje ook echt ongelukkig is. Azarkan wil weten hoe dit verder moet met de formatie als steeds dingen via via bij Rutte terecht komen. "Ik voel me daar niet veilig bij", zegt hij. Rutte geeft Azarkan gelijk, maar zegt dat deze via via route niet meer gaat gebeuren.

Eerdmans (JA21): "Geef nou gewoon die naam, want we gaan het verkennerskantoor op zijn kop zetten." Hij doelt op de eerdere woorden van Baudet (FVD) die eerst met de verkenners wil gaan praten. Rutte wil de naam niet geven.

D66-leider Kaag oppert dat er kan worden gezocht naar een andere oplossing. "Bijvoorbeeld waarbij de naam van iemand die niet in de publiciteit wil vertrouwelijk gedeeld kan worden." Ze vraagt of Kamervoorzitter Arib wil helpen bij het nadenken daarover, maar die zegt dat ze alleen het proces begeleidt.

Was het mevrouw Van Ark?

"Was het mevrouw Van Ark?", vraagt PVV-leider Wilders aan Rutte, die daar niet op wil antwoorden. Waarop Wilders zegt dat het ook eigenlijk niet uitmaakt of het de nieuwe verkenners waren. "Want ik heb er eigenlijk een beetje genoeg van. Ik wil op rustige toon, maar met veel kracht zeggen: hou ermee op, maak plaats voor een andere VVD'er. U bent uw krediet helemaal kwijtgeraakt."

Denk-leider Azarkan hekelt de via-via-route die is gebruikt. "Ja, die route moet opdrogen", erkent Rutte. Maar hij voegt eraan toe dat hij er geen voordeel van heeft gehad dat hij al om half acht wist dat hij toch over Omtzigt had gesproken.

Rutte wil niet zeggen van wie hij telefoontje kreeg

Rutte: "Ik heb van de pauze gebruik gemaakt er nog eens goed over na te denken. Ik kreeg vanmorgen een niet gevraagd telefoontje van iemand dat ik toch de naam Pieter Omtzigt heb genoemd. Maar ik ga mijn bron niet noemen."

Baudet (FvD) wil weer schorsen en met de huidige verkenners Wouter Koolmees en Tamara van Ark gaan praten over dat telefoontje. Klaver (GroenLinks) en Marijnissen (SP) doen nog een laatste beroep op Rutte om meer te vertellen over dat telefoontje.

Het debat gaat weer verder

De bel is gegaan, het debat gaat zo weer verder.

Debat geschorst, Rutte wist misschien eerder wat in stukken stond

Klaver (GroenLinks) wil opheldering over de opmerking van Rutte dat hij om half acht al inzage in de stukken had terwijl de andere fractievoorzitters ze pas tussen negen uur en tien uur konden inzien.

Rutte zegt na een vraag van Forum voor Democratie-leider Baudet dat hij vanmorgen rond half acht door iemand is gebeld, niet van zijn ministerie, dat hij degene was die de naam Omtzigt had laten vallen. "Wat gebeurt er dan, een belletje en sms'je?", vraagt Baudet. Maar Rutte wil zijn bron niet prijsgeven. "Dat is vertrouwelijk."

De andere fractievoorzitters willen ook weten wie er heeft gebeld. Het debat wordt geschorst totdat dit opgelost is.

Klaver (GroenLinks) twittert opmerking over het geheugen van Rutte

'Rutte is ongeloofwaardig'

Caroline van der Plas van BBB noemt Rutte "echt totaal ongeloofwaardig" als premier. "Verlos ons uit dit lijden. Heel het land schaamt zich dood. U bent niet geschikt als minister-president, iemand met zo'n geheugen kan niet ons land leiden."

Hoekstra: Rutte belde mij tijdens campagne over Omtzigt

Hoekstra (CDA) wil duidelijk maken dat hij gebeld is door Rutte tijdens de campagne over Omtzigt. Hoekstra: "Rutte heeft contact met mij gezocht en gevraagd wat ik bedoelde met wat ik in de campagne heb gezegd over Pieter Omtzigt, dat hij misschien minister kon worden. Maar dat was altijd aan hem en de fractie. Wat er in het verslag staat is wat anders."

Hoekstra zegt dat tijdens de gesprekken met de verkenners het hier niet meer over gegaan is. Rutte onderschrijft deze verduidelijking van Hoekstra.

Kaag: patroon van vergeetachtigheid bij Rutte

Kaag (D66) vindt dat er een patroon is van vergeetachtigheid bij Rutte. "Hoe kan dit, en hoe gaat u als mogelijk langstzittende premier het vertrouwen weer terugkrijgen?" Ze zei verder geschrokken te zijn van de opmerking van Rutte over Pieter Omtzigt. "Dit is niet goed en 'niet goed' is een understatement."

Kaag benadrukt dat alleen Rutte over Omtzigt heeft gesproken met de verkenners. "U heeft vorige week ook namens mij bij de NOS gesproken, en bevestigd dat wij allebei geen opmerking hebben geplaatst over Pieter Omtzigt. En hier scheiden onze wegen."

Simons (BIJ1): "Dat de heer Rutte zegt dat hij naar eer en geweten heeft geantwoord baart mij zorgen. Want hoe zit het met de eer en zo'n geweten en dit geheugen? " Rutte zegt dat hij verantwoording aflegt en daarom toegeeft dat hij een fout heeft gemaakt. "Ik stel vast dat ik geen bedoelingen had anders dan de waarheid te spreken. Het was niet mijn intentie om te liegen."

Rutte: VVD-fractie staat achter mijn verhaal

Op de vraag van Ouwehand (PvdD) of de VVD-fractie het verhaal en de verklaring van Rutte steunt antwoordt hij "zeker".

Hoekstra: totale rotzooi en hoe kan dit?

Hoekstra (CDA) spreekt van een totale rotzooi. Hij vindt het niet te geloven dat sommige feiten heel duidelijk zijn opgeschreven, maar dat Rutte juist over de positie van zijn partijgenoot Omtzigt zegt niet meer te weten wat er in een gesprek is gezegd. "Hoe kan het dat Rutte en de beide verkenners precies dit gevoelige punt niet meer kunnen reproduceren?"

Rutte zegt dat hij er pas achter kwam dat zijn geheugen niet klopte toen de stukken openbaar werden vandaag. Hij zegt dat hij geen contact meer heeft gehad met zijn ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken toen zij als ondersteunende ambtenaren voor de verkenners Jorritsma en Ollongren gingen werken.

Ploumen: hoe denkt u geloofwaardig verder te kunnen?

Ploumen (PvdA) kan het ook niet geloven. Zij citeert uit de notities. "Het is volstrekt ongeloofwaardig wat de minister-president hier zegt." Rutte zegt dat hij de waarheid spreekt. "Ik sta hier niet te liegen."

Ook Wilders (PVV) komt weer naar de microfoon. "U bent een geboren leugenaar", zegt hij. Rutte zegt dat hij niet voor niets gisteren toestemming gaf zijn notities openbaar te maken. En dat hij dus echt dacht dat het waar was wat hij eerder had gezegd over het gesprek over Omtzigt. "Ik sta hier niet te liegen."

Wilders gelooft er helemaal niets van, en kan zich voorstellen dat niemand meer met Rutte in een regering wil. "Het is politieke zelfmoord om nu met u in een coalitie te gaan zitten."

Klaver noemt het "wel heel toevallig" dat Rutte in lastige situaties altijd zegt dat hij er geen herinnering aan heeft.

Rutte: ik heb niet gelogen

Nu is Rutte aan het woord: ik heb het me verkeerd herinnerd

VVD-leider Rutte geeft toe dat hij niet had moeten zeggen dat er geen verantwoording afgelegd hoefde te worden over de mislukte verkenning.

Over het gesprek over Omtzigt zegt hij, dat hij het zich verkeerd heeft herinnerd. "Ik betreur dat ten zeerste." Hij zegt dat hij niet heeft gelogen en dat hij naar eer en geweten heeft geantwoord op de vraag of hij het over Omtzigt had gehad.

Marijnissen (SP) kan het niet geloven. "Ongelofelijk. We hebben te vaak gezien dat er verscholen werd achter herinneringen die er niet waren." Ze zegt dat uit de notities blijkt dat het het eerste gespreksonderwerp van hem was. Ze houdt vol dat Rutte heeft gelogen. Rutte ontkent dat.

Het debat is begonnen. Wilders: Rutte moet opstappen

PVV-leider Wilders is de eerste spreker omdat hij het debat heeft aangevraagd. Hij vindt dat Rutte als premier onmiddellijk moet opstappen. "De minister-president heeft Nederland een week lang schaamteloos voorgelogen. Maar na tien jaar regeren heeft de waarheid hem ingehaald. Ga lekker zelf op zoek naar een functie elders."

Hij heeft meteen een motie van wantrouwen tegen premier Rutte ingediend. De meeste fracties steunden zijn verzoek, maar willen daarna het debat voeren en dan pas stemmen over de motie van wantrouwen.

Rutte komt fractiekamer VVD uit

Hij is op weg naar het debat. Journalisten proberen hem te vragen hoe het nu verder moet. Rutte: "Na afloop zal ik jullie te woord staan." Hij wil eerst met de Tweede Kamer spreken in het debat.

CDA-leider Hoekstra zei vlak voor het debat: "Het wordt iedere keer erger. Er zijn grote vragen en die moeten worden opgehelderd in het debat."

Wilders herhaalt zijn standpunt van eerder vanmiddag dat er nieuwe verkiezingen moeten komen.

PVV-leider Wilders: nieuwe verkiezingen

De PVV-leider vindt ook dat er nieuwe verkiezingen moeten worden uitgeschreven. Hij denkt dat dat de enige oplossing is voor de problematische situatie die is ontstaan. De verkenners hebben ook gelogen zegt hij. "Dat kan zo niet ongestraft doorgaan."

Wilders: "Het is maar goed dat we gisteren als Kamer hebben doorgezet. Het is ontluisterend. Hij heeft Nederland voorgelogen, en dat is dodelijk is voor het vertrouwen in de politiek."

'Niemand weet hoe het nu verder gaat'

Politiek verslaggever Arjan Noorlander zegt dat het niet te voorspellen is wat de uitkomst van het debat zal worden. "Niemand weet hoe het nu verder gaat, we zijn in een fase van een kabinetsformatie waar we nog nooit in terecht zijn gekomen." Er zijn dus geen regels over hoe de formatie vlotgetrokken kan worden.

Noorlander: "De kamer moet het nu zelf oplossen. Maar de onkreukbare rol die Rutte als leider van de grootste partij had moeten spelen heeft hij niet meer, hij is zwaar beschadigd en het vertrouwen is weg." Noorlander verwacht dat het in het debat niet alleen over de positie van Rutte zal gaan, maar ook over die van de nieuwe verkenners Van Ark (VVD) en Koolmees (D66). "Het kan zijn dat het proces weer helemaal van voren af aan moet beginnen."

Rutte zou als premier een motie van wantrouwen tegen zich kunnen horen uitspreken. Maar niet als fractievoorzitter of Kamerlid van de VVD. Rutte is net als de andere Kamerleden een gekozen volksvertegenwoordiger.

Bij de VVD zijn Surinaamse broodjes bezorgd

NOS-verslaggever Marleen de Rooy wacht in het Tweede Kamergebouw bij de kamer van de VVD-fractie op een reactie. Dat kan nog wel even duren, zegt ze. "Want er is net een zak met Surinaamse broodjes bezorgd".

Denk: Rutte moet aftreden

Fractievoorzitter Azarkan van Denk vindt dat Rutte had moeten toegeven dat hij wel over CDA-Kamerlid Omtzigt heeft gesproken. "Hij heeft gewoon gelogen. Dat betekent dat hij voor ons niet meer geloofwaardig is." Azarkan gaat ervan uit dat er een motie van wantrouwen tegen Rutte wordt ingediend. "Als hij eerlijk is, geeft hij het stokje uit handen. Hij moet aftreden."

Volt-leider Dassen vraagt zich af "wat hier allemaal gebeurt". Hij noemt de gang van zaken ontzettend pijnlijk en verwacht een stevig debat. Dassen zet ook vraagtekens bij de procedure met de verkenners en hoopt dat dit een volgende keer anders zal gaan.

Uit de stukken: ook gesproken over Omtzigt als Kamervoorzitter

SP-fractievoorzitter Marijnissen: 'Rutte heeft groot probleem'

In een reactie op de stukken zegt SP-leider Marijnissen dat Rutte heeft gelogen. "Hij heeft een groot probleem wat mij betreft. Hij moet uitleggen waarom hij heeft gelogen. De verkenners van VVD en D66 hebben er een puinhoop van gemaakt." Zij spreekt van achterkamertjes en oude machtspolitiek. "Hierdoor krijgen mensen een hekel aan politici. Ik denk dat het nog een hels karwei wordt om deze formatie vlot te trekken."

Fractievoorzitter BIJ1 Simons: "schandalig"

Debat opnieuw uitgesteld, begint nu om 13.30 uur

Het debat in de Tweede Kamer over de stukken van de voormalige verkenners Ollongren en Jorritsma is opnieuw uitgesteld. Het begint nu volgens een 'herzien schema' om 13.30 uur.

Uit de gespreksverslagen: Klaver over Partij voor de Dieren

Rutte eerder: 'Kaag en ik hebben het niet gehad over Pieter Omtzigt'

In het gesprek tussen Rutte en de twee verkenners is ook gesproken over een mogelijk Kamervoorzitterschap voor Omtzigt, blijkt uit de aantekeningen.

Vorige week donderdag zei Mark Rutte nog dat hij en Sigrid Kaag (D66) het in de gesprekken met de verkenners niet hebben gehad over Pieter Omtzigt:

Uit de verslagen: wel degelijk gesproken over CDA-Kamerlid Omtzigt

"Je moet wat met Omtzigt: minister maken." Dat staat als inbreng van VVD-fractievoorzitter Rutte in aantekeningen die ambtenaren hebben gemaakt van de gesprekken die de voormalige verkenners Jorritsma en Ollongren met fractievoorzitters hebben gevoerd. De stukken zijn net naar de Tweede Kamer gestuurd.

Onder het kopje 'VVD Uitslag duiden' staat:

"Heel ingewikkeld. PVV wordt door meeste partijen uitgesloten. Het is duidelijk dat er 2 partijen uitspringen. Er moet een kabinet komen dat ook oog heeft voor mensen die de overheid heel hard nodig hebben. Hoop dat CDA zich herpakt. Je hebt ze wsl wel nodig, het wordt erg ingewikkeld zonder het CDA. Wellicht is er meer tijd nodig. Als Wopke meer stemmen heeft dan Omtzigt, gaat dat helpen. Je moet wat met Omtzigt: minister maken."

Het stukje komt uit aantekeningen van het gesprek tussen VVD-leider Rutte en de oud-verkenners. Rutte heeft zijn goedkeuring gegeven aan deze gespreksweergave.

Eerder zei Rutte dat hij het in zijn gesprek niet over Omtzigt had gehad:

De brief van de verkenners Koolmees en Van Ark is er

Verkenners Koolmees en Van Ark stoten tijdelijk deel ministerstaken af

De ministers Koolmees (D66) en Van Ark (VVD) dragen een deel van hun taken over zolang zij namens de Tweede Kamer als verkenners bezig zijn met de kabinetsformatie. Beide ministers hebben ook een grote rol in de aanpak van de coronacrisis.

Koolmees is als minister van Sociale Zaken verantwoordelijk voor alle steunmaatregelen voor het bedrijfsleven. Van Ark is minister voor Medische Zorg. Landbouwminister Schouten en coronaminister De Jonge nemen een deel van hun taken over wanneer dat nodig is. Het gaat dan om werkbezoeken en het beantwoorden van schriftelijke Kamervragen.

Het zal vandaag in het debat met Jorritsma en Ollongren ook gaan over de rol van deze twee nieuwe verkenners. Zij wilden "met een schone lei" beginnen maar raakten al snel verstrikt in de afwikkeling van de mislukte verkenning. Vandaag moet blijken of de fractievoorzitters vinden dat zij inderdaad door kunnen.

Debat uitgesteld naar zeker 12.00 uur

Het debat wordt uitgesteld omdat de fractievoorzitters meer tijd nodig hebben om de stukken te lezen en zich voor te bereiden. Het gaat niet voor 12.00 uur beginnen.

Voor verschillende fractievoorzitters eerste debat, Kaag ziet af van traditie

Voor verschillende fractievoorzitters is het debat van vandaag hun eerste debat of 'maidenspeech'. Het is dan gebruik dat de andere Kamerleden niet interrumperen, dat wil zeggen de inbreng niet onderbreken met een vraag.

D66-fractievoorzitter Kaag heeft laten weten dat zij zal afzien van deze traditie om niet geïnterrumpeerd te worden bij haar eerste bijdrage. De andere fractievoorzitters die voor het eerst spreken zijn Hoekstra van het CDA, Dassen van Volt, Den Haan van 50Plus, Van der Plas van BBB en Simons van Bij1. Eerdmans spreekt voor het eerst namens JA21 maar sprak eerder in de Kamer namens de LPF. Dan geldt het gebruik niet.

Ministerraad vergadert voor het eerst op Goede Vrijdag

De ministerraad vergadert morgen voor het eerst in de geschiedenis op Goede Vrijdag. De wekelijkse bijeenkomst van de bewindspersonen zou eigenlijk vandaag zijn, maar in verband met het debat met de voormalige verkenners is uitgeweken naar morgen.

De vergadering zal, net als vorige week, digitaal zijn. Toen is besloten om voorlopig even niet meer fysiek bij elkaar te komen omdat staatssecretaris Keijzer en minister Ollongren positief getest waren op corona.

Klaver: het is een ongelooflijke puinbak

Van de fractievoorzitters die de verslagen van hun gesprekken met de verkenners hebben ingezien, is er tot nu niemand die zegt dat hij of zij iets heeft aangepast. Volgens hen was dat niet nodig. D66-leider Kaag zei dat ze het verslag alleen even wilde checken, "want niemand tekent een notariële akte blind". Kaag noemde het belangrijk dat vandaag een waardig debat wordt gevoerd: "We moeten uiteindelijk doorgaan met de inhoudelijke gesprekken."

Klaver wilde niet speculeren over wat de verkenners nu naar de Kamer zullen sturen. "Het is een ongelooflijke puinbak, er is totaal geen regie, dus het lijkt me niet verstandig dat ik me in de positie van de verkenners begeef."

Hoekstra: vertrouwen moet worden hersteld

CDA-leider Hoekstra heeft het verslag ingezien van zijn gesprek met de voormalige verkenners Ollongren en Jorritsma. Volgens Hoekstra stond er niets verrassends in en heeft hij niks weggehaald. Hij herhaalde dat de grote vraag is waarom de passage over Omtzigt in de notitie van Ollongren is terechtgekomen: "De hele verkenning is totaal van de rails gelopen.

Wat in de richting van het CDA en van Pieter Omtzigt is gebeurd, is heel kwalijk." Volgens hem moet het vertrouwen worden hersteld. Hoekstra had liever gezien dat er verkenners waren gekozen "met meer afstand tot het politieke bedrijf".

Fractievoorzitters kunnen stukken goedkeuren

Vanaf 9 uur kunnen de fractievoorzitters in de Tweede Kamer de verslagen inzien van de gesprekken die met hen zijn gehouden in de eerste fase van de formatie. Als ze die hebben goedgekeurd, sturen de verkenners Koolmees en Van Ark ze naar de Kamer. Deze stukken en de gisteren al naar de Kamer gestuurde notitie zijn de basis voor een debat over de mislukte verkenning.

Vorige week gaven de verkenners Ollongren en Jorritsma hun opdracht terug, nadat commotie was ontstaan over een foto, waarop een notitie van Ollongren te zien was. Op de notitie stond onder meer: "positie Omtzigt, functie elders". Met name die passage leidde bij een groot deel van de Kamer tot woede. Ollongren en Jorritsma hebben inmiddels de volledige schuld op zich genomen voor de gang van zaken en ze hebben de Kamer hun excuses aangeboden. Maar wie het zinnetje heeft geschreven, is nog niet duidelijk. Veel Kamerleden willen dat alsnog weten.

Het was eerst de bedoeling dat het Kamerdebat gisteren al zou worden gehouden, maar na een rommelige discussie over de stukken, is dat dus een dag uitgesteld.