Partijen formatie naderen elkaar over stikstof, onteigening niet meer taboe voor CDA
Het is een van de grootste problemen die op tafel liggen tijdens de formatie van een nieuw kabinet: stikstof. Veel bouwprojecten zijn al stilgelegd door de rechter, omdat de natuur door een overschot aan stikstof niet verder mag worden aangetast. Als er niets gebeurt, dreigen toekomstige bouwprojecten ook te sneuvelen.
Op dit moment onderhandelen de formerende partijen over stikstof en de vier naderen elkaar. Om samen tot iets te komen, blijken ze bereid oude standpunten los te laten.
Onteigening
Voor 'boerenpartij' CDA was gedwongen onteigening van landbouwgrond lange tijd onbespreekbaar. In juli presenteerde de CDA-fractie een toekomstvisie voor boeren en daarin stond: "We zijn (...) tegen gedwongen onteigening van landbouwgrond."
Nu blijkt dat iets anders te liggen: de partij sluit onteigening van landbouwgrond niet helemaal meer uit, zegt CDA-Kamerlid en landbouwwoordvoerder Boswijk tegen de NOS. Verplicht uitkopen van boeren dus, wat jarenlang onbespreekbaar was.
Verder liet D66 eerder al blijken dat halvering van de veestapel geen doel op zich meer is, en zijn partijen bereid meer geld uit te geven om het probleem op te lossen. Ingewijden zeggen dat er wordt gesproken over een plan dat zeker 25 miljard euro kost voor de komende tien jaar. Met dat plan worden stappen gezet naar nieuwe vormen van landbouw, maar ook betere waterkwaliteit, ruimte voor woningen en klimaatmaatregelen.
Stikstofwet is niet genoeg
Het stikstofprobleem in een notendop: er komt meer stikstofoxide en ammoniak terecht in natuurgebieden dan de bedoeling is, waardoor die natuur minder divers wordt. Het grootste deel van die stikstof komt van de veeteelt. Afgelopen voorjaar werd de stikstofwet aangenomen, waarmee op de lange termijn wordt voldaan aan de Europese milieuregels.
Maar er moet nog meer gebeuren, want anders dreigen er zaken vast te lopen in Nederland. Stikstof wordt namelijk niet alleen door landbouw uitgestoten, maar ook door de industrie, luchtvaart en de bouw. Ruim twee jaar geleden kwam de bouw in Nederland deels stil te liggen omdat er geen 'stikstofruimte' meer was.
Meer dan honderd bouwprojecten zijn de afgelopen tijd voor de rechter gesneuveld en nog elke week spannen milieuorganisaties rechtszaken aan om nieuwe vergunningen te blokkeren. De druk is dus groot op Den Haag om met een oplossing te komen, al is het maar omdat er de komende jaren honderdduizenden nieuwe woningen bij moeten om de wooncrisis te bestrijden.
Minder vee een no go
De formerende partijen zoeken dus (stikstof)ruimte en die is voornamelijk te vinden bij de intensieve veehouderij. Vooral voor het CDA, dat van oudsher opkomt voor het boerenbelang, is ingrijpen in de landbouw gevoelig. Boerenorganisatie LTO vreest een eenzijdige focus op het onteigening en waarschuwt dat de boeren "juridisch alles uit de kan zullen halen om voor jarenlange vertraging te zorgen", zo staat in een persbericht.
D66 pleitte twee jaar terug voor halvering van de veestapel. Een rigoureus voorstel dat het startschot was voor de boerenprotesten. VVD en ChristenUnie zagen vooral andere oplossingen zoals innovatie, maar sloten inkrimping niet uit. Voor het CDA was minder vee lang een no go, maar deze zomer wilde de partij eraan dat het onafwendbaar is.
Wat wel taboe bleef was verplicht uitkopen van boeren. Tot nu, blijkt uit de inzet van de partij bij de onderhandelingen. CDA-Kamerlid Boswijk pleit voor oplossingen op maat per regio. De stikstofopgave verschilt namelijk per gebied; in de buurt van kwetsbare natuur moet meer gebeuren dan op andere plekken.
Zorg voor een goede opkoopregeling, zodat boeren met een opgeheven hoofd kunnen stoppen.
"Dus dan ga je met alle boeren in een bepaald gebied kijken: wat is hier de opgave?", legt Boswijk zijn plan uit. "Welke boeren willen stoppen, welke willen door en wat kunnen wij als gebied aan?" De oplossing zit wat betreft CDA dan in het verplaatsen of verkleinen van boerenbedrijven. Ook uitkopen is een optie. "Er zijn ontzettend veel boeren die willen stoppen, dus zorg voor een goede opkoopregeling, zodat boeren met een opgeheven hoofd kunnen stoppen."
Het CDA-Kamerlid verwacht hiermee "een heel eind te komen", maar onteigeningen zijn ook denkbaar. "Ik ga niet uitsluiten dat je nooit ergens een verplichting hebt." Dat is een flinke stap voor het CDA, maar Boswijk vindt dat zijn partij constructief moet zijn. "Je hebt altijd mensen die overal tegen zijn, die kan je niet allemaal te vriend houden."
Het is moeilijk van tevoren te zeggen om hoeveel onteigeningen het uiteindelijk gaat, omdat dat samenhangt met allerlei factoren. Het CDA houdt het op hooguit vijf of tien keer gedwongen uitkopen in totaal.
Hoewel er nog geen nieuw kabinet is, wordt er al tijden gewerkt aan scenario's op verschillende ministeries. Vorige maand lekten er twee uit, waarin sprake onder andere sprake is van onteigenen. VVD en ChristenUnie reageerden toen dat gedwongen uitkoop niet het uitgangspunt mag zijn van het stikstofbeleid (maar wel een laatste redmiddel). D66 ziet het al langer als één van de instrumenten.
Onteigening is dus waar het CDA ruimte geeft, maar de andere partijen geven ook toe in de onderhandelingen. Zo wil de VVD nu ook flink geld uitgeven aan het kostbare vergroenen van boerenbedrijven. Terwijl de partij eerder het standpunt had: we kopen ze uit en daarmee is het klaar. D66 liet de afgelopen tijd al blijken niet vast te houden aan de 50 procent vee-reductie als hard streefcijfer.
Een prettige bijkomstigheid bij dit dossier is overigens dat informateur Remkes vorig jaar hét stikstofrapport schreef. Nog een reden om aan te nemen dat de partijen tot iets kunnen komen met elkaar.
