Historische machtsverschuiving in Europa, dit zijn de belangrijkste uitkomsten
De christendemocraten en sociaaldemocraten hebben bij de Europese verkiezingen een historische nederlaag geleden: voor het eerst sinds de eerste verkiezingen in 1979 zijn ze hun meerderheid in het Europees Parlement kwijt.
In het 751 zetels tellende parlement gaan ze van 404 naar 329 zetels. Ze willen daarom samenwerken met de liberalen en de groenen, die beide wonnen en het derde en het vierde blok in het parlement blijven.
De vier pro-EU-blokken houden gezamenlijk een ruime meerderheid in het parlement, met meer dan 500 zetels. De rechts-populisten wonnen ook, maar minder dan verwacht.
Hoge opkomst
Opvallend is dat de opkomst bij deze verkiezingen een stuk hoger is dan vijf jaar geleden: 50,9 procent, tegen 43 procent. Volgens EU-correspondent Bert van Slooten komt dat doordat er ditmaal echt wat te kiezen viel. "De tegenstellingen tussen links en rechts zijn veel groter dan bij de vorige verkiezingen. Het gaat over meer of juist minder Brussel en dat is iets wat de kiezers aangaat, ze voelen er iets bij."
In Nederland is zoals zich donderdag al aftekende de PvdA de grootste geworden, met zes zetels in het Europees parlement. VVD en CDA krijgen er vier, Forum voor Democratie en GroenLinks drie. De SP en de PVV verdwijnen uit het Europees Parlement, al zal de PVV na de brexit mogelijk alsnog een zetel innemen, omdat Nederland er dan drie zetels bij krijgt.
In het Europees Parlement blijft de christendemocratische fractie EVP ondanks 38 zetels verlies de grootste met 179 van de 751 zetels. De sociaaldemocratische fractie van Frans Timmermans komt uit op 150 zetels (-37).
De liberale ALDE-fractie wint 39 zetels, onder meer doordat de partij van de Franse president Macron erbij komt, en komt uit op 107 zetels. De Groenen winnen 18 zetels en blijven met 70 zetels de vierde fractie.
Rechts-populisten
De rechts-populistische fractie EVN gaat van 37 naar 58 zetels. Die winst komt vooral op rekening van Lega van de Italiaanse vicepremier Salvini, dat 28 zetels veroverde. In Frankrijk werd het Rassemblement National van Marine Le Pen de grootste partij, maar de partij verliest wel twee zetels en komt op 22.
Ook de conservatieven, waarbij Forum voor Democratie zich wil aansluiten, hebben na de verkiezingen 58 zetels. Ze leveren zeventien zetels in. Het verlies komt door de enorme klap voor de Britse Conservatieven, die maar vier zetels overhouden. De Poolse PiS-partij wordt met 24 zetels in deze fractie de grootste delegatie.
De eurosceptische EVDD krijgt 56 zetels, een winst van vijftien, maar zal de helft (29 zetels) kwijtraken als de Britse Brexit Party van Nigel Farage na de brexit uit het parlement verdwijnt.
De linkse fractie, waar de SP lid van was, doet het met veertien zetels verlies slecht en wordt met 38 zetels de achtste fractie in het Europees parlement.
Bekijk hieronder de meest actuele zetelverdeling in het Europees Parlement op basis van de meest recente resultaten uit een lidstaat. Kijk voor alle uitslagen hier.
In Groot-Brittannië hebben de traditionele twee grote partijen, de Conservatieven en Labour, een enorme klap gekregen. Met minder dan 10 procent van de stemmen werden de Conservatieven zelfs de vijfde partij, terwijl Labour met ruim 14 procent de derde partij werd. Winnaars zijn de nieuwe Brexit Party van Nigel Farage, met bijna een derde van de stemmen, de pro-Europese Liberaal-Democraten, met 20 procent, en de Groenen, met ruim 12 procent.
In Frankrijk is Rassemblement National met 23,3 procent van de stemmen net iets groter geworden dan En Marche van president Macron op 22,4 procent. De Groenen worden verrassend de derde partij met ruim 13 procent.
Duitsland, Italië en Spanje
In Duitsland zijn de Groenen de grote winnaars. Zij verdubbelen hun stemmental bijna en worden met 20,5 procent de tweede partij. Van de regeringspartijen krijgt vooral de sociaaldemocratische SPD een dreun: de partij gaat 27,3 procent naar 15,8 procent. Angela Merkels CDU/CSU levert ook in, en gaat van 35,8 naar 28,9 procent, maar blijft wel duidelijk de grootste Duitse delegatie in het Europarlement. De eurosceptische AfD won veel minder dan verwacht en gaat van 7,1 procent naar 11 procent.
In Italië is Lega van Salvini met 34 procent van de stemmen veruit de grootste partij geworden. Vijf jaar geleden kreeg de partij slechts 6 procent. De sociaaldemocraten doen het met 22 procent beter dan verwacht en zijn groter geworden dan de populistische Vijfsterrenbeweging, die niet meer dan 17,7 procent van de stemmen kreeg.
De sociaaldemocraten van premier Sánchez hebben in Spanje overtuigend gewonnen met bijna 33 procent. De Partido Popular deed het met 20 procent van de stemmen opnieuw slecht, net als bij de laatste landelijke verkiezingen eind april.
Versplinterd, of absolute meerderheid
In België blijft een versplinterd landschap over: daar haalden maar liefst tien partijen tussen de 5,7 en 13,5 procent van de stemmen. De 13,5 procent ging naar de grootste partij, de N-VA. In Hongarije haalde de Fidesz-partij van premier Órban met 52 procent van de stemmen een absolute meerderheid.
In Oostenrijk kreeg de christendemocratische ÖVP van kanselier Sebastian Kurz 35,4 procent van alle stemmen. De rechts-populistische FPÖ verliest 2,5 procent na 'Ibiza-gate' en wordt de derde partij van het land.
En hoe nu verder?
Tientallen jaren werd de macht verdeeld tussen de twee grote blokken: de christendemocraten en de sociaaldemocraten. Vanaf vandaag moet de macht gedeeld worden met Europese groenen en liberalen, legt correspondent Bert van Slooten uit.
Ondertussen gaan de regeringsleiders ook aan de gang. De EU-leiders bespreken morgenavond wie de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie gaat worden. Daarbij komt Frans Timmermans mogelijk in zicht. Of wordt het toch Manfred Weber?
Volgens correspondent Thomas Spekschoor heeft Weber toch meer kans:
Gisteren kwamen er veel reacties binnen op de uitslagen. Zo zei Timmermans nog steeds de voorzitter te willen worden van de Europese Commissie, ondanks het verlies van de sociaaldemocraten in Europa. "Ik probeer een meerderheid te krijgen op basis van een progressief en sociaal programma", reageerde hij na de uitslag. Timmermans noemde de zes zetels voor de PvdA een fantastisch resultaat.
Partijgenoot Lodewijk Asscher was het daar volledig mee eens. "Dit is heel spectaculair. Het is echt heel bijzonder dat zo veel mensen op de PvdA hebben gestemd. Ik hoorde net dat het voor het eerst sinds 1984 is dat de PvdA de grootste is geworden bij de Europese Parlementsverkiezingen."
Volgens Derk-Jan Eppink van Forum voor Democratie raakt het parlement meer verbrokkeld. "Het zal ook moeilijk zijn voor de grotere fracties van Europa om tot eensgezindheid te komen. Als ze het niet eens zijn, kunnen wij een stok in het wiel steken. Dat is precies wat wij willen doen."
Bekijk hieronder nog andere reacties:
Of wil je gewoon de verkiezingsavond terugkijken in iets meer dan een minuut? Dat kan ook:
