Europa na de uitslagennacht, wat gaat er nu gebeuren?
De stemmen zijn bijna allemaal geteld. De balans kan worden opgemaakt. Hoe gaat het Europees Parlement verder na de uitslagen van de verkiezingen? Misschien is het wel tijd voor een regeerakkoord, een woord dat niet voorkomt in het woordenboek van de Europese Unie. Afspraken tussen de politieke partijen om samen een nieuwe regering - een nieuwe Europese Commissie - te vormen zijn nieuw.
De afgelopen periodes werd de macht verdeeld tussen de twee grote blokken de christendemocraten en de sociaaldemocraten. Net als de belangrijkste banen, zoals de voorzitter van het Parlement en de Commissie. De vorige keer hadden de twee leiders Jean-Claude Juncker en Martin Schulz het binnen een paar dagen voor elkaar. De christendemocraat werd voorzitter van de Europese Commissie en de sociaaldemocraat mocht het parlement voorzitten. De grote coalitie was geboren.
Ditmaal moet in een versplinterd politiek landschap een nieuwe oplossing worden bedacht. Vanaf vandaag moet de macht gedeeld worden met Europese groenen en liberalen.
Opluchting
De groenen maken hun opmars op eigen kracht waar. De liberalen (ALDE) groeien vooral doordat de beweging van president Macron, die in eigen land nipt verloor van de radicaal-rechtse Marine Le Pen, zich bij de familie aansluit.
En die andere voorspelling, de explosieve groei van de radicaal-rechtse, eurosceptische en nationalistische partijen, onder aanvoering van de Italiaanse populist Salvini? Het Salvini-blok, met ook Le Pen en Wilders aan boord, blijft steken op een vierde plek in de rangorde van het Europees Parlement.
Salvini zélf werd thuis in Italië de grootste, maar de totaalscore als blok was minder spectaculair dan verwacht. Opluchting dus bij de pro-Europeanen. Opluchting is er ook, omdat steeds meer burgers de Europese verkiezingen de moeite waard vinden: de opkomst is hoger dan bij de vorige verkiezingen in 2014, een signaal dat de EU steeds belangrijker wordt gevonden.
Respect voor iedereen
Manfred Weber, de kandidaat van de christendemocraten om voorzitter van de Europese Commissie te worden, had gehoopt op meer zetels, maar is vastbesloten om een nieuw regeerakkoord met de sociaaldemocraten, liberalen en groenen af te sluiten. Hij roept vandaag de andere fractievoorzitters bij elkaar om over de inhoud te spreken.
Hij wil afspraken maken over wat de komende tijd gedaan moet worden aan klimaat, aan de vluchtelingen en aan belastingen. Afspraken waar alle fracties zich in kunnen herkennen. "Met respect voor iedereen". Weber denkt ongeveer twee weken nodig te hebben.
Ook de liberalen willen graag aan tafel. Sofie in't Veld (D66) wil best afspraken maken, maar dan moeten die ook gaan over democratische vernieuwing. "Afspraken over hoe we voortaan de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie kiezen. Afspraken over transnationale lijsten."
Wie wordt de nieuwe voorzitter?
Ondertussen gaan de regeringsleiders ook aan de gang. Morgenavond dineren de EU-leiders om te praten over één ding: wie wordt de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. De eerste lijnen worden daar uitgezet. Nog geen namen, maar wel een poging om niet voor het blok gezet te worden door het Europese Parlement.
Regeringsleiders als Macron en premier Mark Rutte zijn fel tegen een al te grote rol van het Europees Parlement. Zij beroepen zich op een tekst in de Europese verdragen die voorschrijft dat regeringsleiders slechts rekening hoeven te houden met de verkiezingsuitslag.
Van een handvol leiders is al bekend dat ze Weber niet willen. Die andere 'spitz', Frans Timmermans, komt dan mogelijk in zicht. Absolute winnaar werd Timmermans zondagnacht niet, maar met zijn statuur als de huidige tweede man van de Commissie en de man die voor een bescheiden heropleving van de sociaaldemocratie zorgde, dwingt hij respect af.
Weerstand
Timmermans' enige sta-in-de-weg: die enorme kloof, opnieuw, tussen 'West' en 'Oost'. In Oost-Europese landen als Polen, Hongarije en Roemenië wordt Timmermans juist gezien als "kwelgeest", die de Oost-Europeaan de les kwam lezen op het gebied van democratie en rechtstaat.
Weerstand tegen Weber en Timmermans, dus. Voor de hand ligt daarom dat de leiders tijdens hun diner dinsdag allemaal een lijst met alternatieven op tafel zullen leggen. En dan begint een spel waar de honderden miljoenen Europeanen die hun stem uitbrachten, geen zicht op zullen hebben.
