Vijf vragen over het verwachte verbeterplan van uitkeringsinstantie UWV

• Aïda Brands

  redacteur Economie

Afgelopen september kwam aan het licht dat mogelijk tienduizenden mensen jarenlang een te hoge of te lage arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA) hebben gekregen. Hoe groot de omvang van de problemen is, wist het UWV nog niet. Maar vandaag komt het kabinet hoogstwaarschijnlijk met meer informatie.

Wat ging er precies mis de afgelopen jaren? En wat zal er vandaag mogelijk duidelijk worden?

Hoe zat het ook alweer?

In september kwam aan het licht dat het UWV jarenlang fouten heeft gemaakt bij de berekening van WIA-uitkeringen. Van een WIA-uitkering kun je onder voorwaarden gebruik maken als je langer dan twee jaar ziek bent en daardoor niet of minder kunt werken. Het UWV moet onder andere kijken naar het gemiddelde loon dat je verdiende een jaar voordat je arbeidsongeschikt werd. Maar juist bij deze berekeningen bleken de afgelopen jaren veel fouten te zijn gemaakt. Sommige uitkeringsgerechtigden hebben jarenlang te veel of juist te weinig WIA-uitkering gehad.

Wat gaat er vandaag gebeuren?

Toen deze fouten in september aan het licht kwamen na een WOO-verzoek (Wet open overheid) van het AD bleef nog veel onduidelijk. Het UWV kondigde aan dat het onderzoek zou doen naar de omvang van de problemen. Vanmiddag zullen hoogstwaarschijnlijk de eerste resultaten bekend worden gemaakt en vertelt het UWV hoe het de problemen wil oplossen. Mogelijk is daar een flink bedrag voor nodig.

Hoe zit het met de gedupeerden?

Hoeveel mensen precies te weinig of te veel uitkering hebben ontvangen is nog niet duidelijk. Maar het UWV schatte dat het mogelijk om tienduizenden mensen gaat.

Al vrij snel ontstond er ook onduidelijkheid over de groep mensen die de afgelopen jaren mogelijk te veel geld hebben gekregen. Moeten zij dat geld straks met terugwerkende kracht terugbetalen?

Minister van Sociale Zaken Van Hijum en het UWV spraken elkaar hierover in september tegen.

Het UWV ging ervan uit dat de gedupeerden geen geld terug hoefden te betalen, aangezien de fout bij de uitkeringsinstantie lag. Maar de minister trapte op de rem en zei dat het nog onduidelijk was of mensen geld moeten terugbetalen. "Het uitgangspunt is altijd dat een te hoge uitkering moet worden terugbetaald. Maar er wordt ook rekening mee gehouden dat deze situatie door de schuld van de overheid is ontstaan", zei Van Hijum in september.

Wat gaat er nog meer mis bij het UWV?

Het gaat al jaren moeizaam bij het UWV. Afgelopen week haalde de uitkeringsdienst nog het nieuws vanwege de problemen met de uitkering voor langdurige zieke jongeren, de Wajong. Deze problemen zijn niet nieuw. De uitvoeringsdienst gaat gebukt onder steeds complexere wetgeving en betrokkenen spreken van doorgeslagen efficiëntie. Daarbij kampt het UWV met een groot personeelstekort.

Om de urgentie van de problemen duidelijk te maken in Den Haag stuurt het UWV sinds 2021 elk jaar een brief waarin staat waar de wetgeving knelt waardoor mensen tussen wal en schip vallen. Ook meldt het UWV welke oplossingen daarvoor nodig zijn.

Hoe nu verder met de WIA?

Eind 2022 werd een speciale commissie opgericht om uit te zoeken hoe het allemaal beter kan. Eind februari kwam deze commissie met verbeterpunten. Bijna alle experts vinden dat het uitkeringsstelsel grondig op de schop moet. Ook het nieuwe kabinet liet in het regeerakkoord doorschemeren te willen kijken naar een nieuw en beter systeem.

Over hoe dat nieuwe systeem er straks uit komt te zien, zijn nog geen knopen doorgehakt. Een compleet nieuw systeem kost tijd en geld om in te voeren.

Op de korte termijn zijn dus geen grote veranderingen te verwachten. Maar na vandaag wordt waarschijnlijk wel duidelijk hoe groot en duur de berekeningsfouten van het UWV zijn. Wellicht dat de schaal van deze fouten nu toch weer druk opvoert in Den Haag om met structurele hervormingen te komen.