Minder rechten voor asielzoekers in Duitsland, in reactie op aanslag Solingen

• 

  Charlotte Waaijers

  correspondent Duitsland

Duitsland gaat van een deel van de asielzoekers de uitkering korten. Daarnaast is het voortaan op minder plekken toegestaan om een mes bij je te dragen. Het nieuwe pakket aan maatregelen is een reactie op de aanslag met een mes in Solingen afgelopen augustus, waarbij drie mensen om het leven kwamen. De verdachte is een uitgeprocedeerde asielzoeker.

Afgelopen weken was er veel kritiek op het pakket. De oppositie vindt dat het niet ver genoeg gaat. Maar bij de partij van bondskanselier Scholz, de SPD, klinkt juist dat het pakket veel te streng is. Een deel van de achterban zegt dat de partij steeds meer meegaat met rechtse retoriek waarbij terrorisme en vluchtelingen op een hoop worden gegooid.

Bed, brood, zeep

Met de nieuwe maatregelen, omgedoopt tot 'veiligheidspakket', krijgen asielzoekers minder rechten. Wie bijvoorbeeld een verblijfsvergunning heeft, maar terugkeert naar het thuisland, verliest die verblijfsvergunning. Aanvankelijk waren daar geen uitzonderingen voor, maar na advies van deskundigen en discussie binnen de regeringspartijen mogen mensen wel even Duitsland verlaten voor de begrafenis van een ouder.

Daarnaast kan iemand die via een ander land de EU binnenkwam en daar ook is geregistreerd, minder aanspraak maken op uitkeringen in Duitsland. Die aanspraak wordt beperkt tot alleen bed, bad en brood (in het Duits: Bett, Brot, Seife). Verreweg de meeste asielzoekers bereiken Duitsland over land via een van de omliggende EU-landen, al wil dat niet altijd zeggen dat ze daar ook zijn geregistreerd.

Ook hierbij is na discussie besloten tot een uitzondering: het recht op uitkeringen kan alleen worden beperkt of geschrapt als iemand juridisch en ook praktisch daadwerkelijk terug kan naar het EU-land waar hij is binnengekomen.

Verder was het de bedoeling dat de politie meer bevoegdheden zou krijgen om met geautomatiseerde gezichts- en stemherkenningssoftware mensen op te sporen, maar daar heeft de Bondsraad vooralsnog een streep doorgehaald.

Aanslag Solingen

De uitgeprocedeerde asielzoeker die "uit naam van IS" de mesaanval in Solingen uitvoerde, had eigenlijk al niet meer in Duitsland mogen zijn. Omdat de man eerder via Bulgarije de EU binnen was gekomen en daar ook was geregistreerd, zou hij naar dat land worden teruggestuurd. De Bulgaarse overheid was akkoord, maar aan de Duitse kant ging er iets mis waardoor de uitzetting mislukte. Hoe dat kwam, wordt nog onderzocht.

In Duitsland was al eerder discussie ontstaan over migratie en het aanscherpen van veiligheidsmaatregelen na de moord op een politieagent in Mannheim.

Een deel van de Duitsers ziet in dit soort incidenten een nieuw bewijs dat migratie in het algemeen gevaarlijk is. Het is een boodschap die in het parlement wordt verkondigd door de radicaal-rechtse AfD die herhaaldelijk spreekt van 'Messermigration'. De christendemocratische oppositie CDU/CSU vroeg na de moord om een algemene opnamestop voor asielzoekers.

Onder die druk beloofde kanselier Scholz al dat er sneller tot uitzetting zal worden overgegaan en werden de grenscontroles met omliggende landen (waaronder Nederland) aangescherpt, met als doel illegale migratie en terrorisme tegen te gaan. Daar komt het nieuwe pakket nu bij.

Dreigende kanselier

Hoewel een meerderheid in de Bondsdag voor de plannen stemde, klinkt er van alle kanten kritiek. De christendemocraten en de AfD vinden de maatregelen niet ver genoeg gaan en niet effectief.

Maar ook Pro Asyl ziet niets in het pakket. De belangenorganisatie voor vluchtelingen stelt dat door de nieuwe regels vluchtelingen die in een ander EU-land uitkeringen moeten aanvragen, na twee weken in Duitsland hun recht op bed, bad en brood kunnen verliezen.

En ook binnen de achterban van de partij van Scholz leidt de hardere koers tot onvrede. "Dit beleid plaatst een hele groep mensen onder algemene verdenking van terrorisme vanwege de daden van één individu en beperkt hun rechten aanzienlijk", schreven tientallen SPD-leden vorige maand in een open brief. Ze vinden dat het beleid extreemrechtse ideeën legitimeert en racisme aanwakkert, en dat de SPD de eigen sociaaldemocratische waarden uit het oog verliest.

Volgens sommige partijleden heeft Scholz vervolgens gedreigd om van een stem tegen de maatregelen, ook een stem tegen hem als bondskanselier te maken. Daarmee stond mogelijk ook de toekomst van de regering op het spel. Zo ver kwam het niet.