Mark Rutte vandaag geïnstalleerd bij de NAVO, dit staat hem te wachten

• Guus Boeren

  redacteur Brussel

• Tijn Sadée

  Correspondent Europese Unie

Op het Brusselse hoofdkwartier van de NAVO wordt Mark Rutte vandaag geïnstalleerd als secretaris-generaal. In zijn nieuwe rol staat Rutte voor grote uitdagingen. Hij start onder turbulente omstandigheden, onder meer door de oorlog in Oekraïne.

Na het einde van de Koude Oorlog leek het belang van de NAVO af te nemen. Maar het militair bondgenootschap doet er weer toe. De Russische agressie blies de verdedigingsalliantie nieuw leven in en met het toetreden van Zweden en Finland groeide het aantal leden naar 32.

Politiek draagvlak organiseren voor blijvende steun aan Oekraïne wordt een van Ruttes belangrijkste taken, zeggen waarnemers in Brussel. De Oekraïense roep om westerse wapens blijft groot. Ook wil Oekraïne toestemming om westerse langeafstandswapens dieper in Rusland in te zetten. Maar daarover bestaat binnen de NAVO nog geen overeenstemming, met name de Verenigde Staten en Duitsland zijn tegen.

Niet alleen Oekraïne

Russische agressie treft behalve Oekraïne ook steeds vaker het bondgenootschap zelf, met hybride-aanvallen op NAVO-grondgebied. "We leven in een grijze zone: geen oorlog, geen vrede", zei minister van Defensie Brekelmans vorige maand bij de presentatie van de Defensienota.

Brekelmans wees daarbij op Russische provocaties binnen NAVO-landen. Zo worden vliegtuigen in de Baltische staten misleid door valse gps-signalen en schenden Russische drones het luchtruim van Oost-Europese NAVO-landen.

Maar ook in West-Europa is Rusland actief. Vorige week werd bijvoorbeeld bekend dat Russische schepen windmolenparken in de Noordzee bespioneren. In Duitsland werden er explosieven gevonden bij een NAVO-pijpleiding. En in Spanje werd eerder dit jaar een Russische overloper doodgeschoten. Ook zou Rusland plannen hebben gehad om de topman van de Duitse wapenfabrikant Rheinmetall te vermoorden. Dat bedrijf is een belangrijke producent van wapens die naar Oekraïne gaan.

Volgens oud-NAVO-woordvoerder Jamie Shea heeft Rutte aan deze kwesties meteen zijn handen vol. "Hij moet vandaag de hoge NAVO-functionarissen en generaals bij elkaar roepen en zeggen: zijn we er klaar voor? Het is zijn verantwoordelijkheid dat de collectieve verdediging van de NAVO op orde is."

Op 5 november zal in het NAVO-hoofdkwartier in Brussel met spanning gekeken worden naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Wie de nieuwe president wordt, is bepalend voor de toekomst van de NAVO.

Begin dit jaar veroorzaakte de Republikeinse presidentskandidaat Trump ophef met zijn uitspraak dat hij Rusland aanspoort "om te doen wat het wil" met NAVO-landen die niet genoeg uitgeven aan defensie. Als president zette Trump zijn NAVO-bondgenoten al onder druk om meer te investeren. Toen drong bij veel Europese lidstaten het besef door dat Amerikaanse militaire verdediging niet langer vanzelfsprekend was.

Gelukkig deed Rutte in zijn tijd als premier van Nederland al de nodige ervaring op met Trump, zegt Shea. "Daarnaast kan Rutte ook leren van zijn voorganger Stoltenberg. Trump wordt graag gevleid. Dat deed Stoltenberg goed. Hij gaf Trump de eer van de toenemende Europese defensie-uitgaven."

Familie

Ongeacht wie er uiteindelijk in het Witte Huis plaatsneemt, is de belangrijkste verantwoordelijkheid van de secretaris-generaal volgens Shea om "de familie bij elkaar te houden". "Niet alle 32 bondgenoten zitten tegenwoordig op hetzelfde niveau van democratie. Sommige spelen mee, andere lidstaten zoals Hongarije of Turkije niet altijd."

Ook hebben NAVO-landen soms verschillende prioriteiten. Zuid-Europese landen zien migratie als belangrijkste uitdaging. Voor landen in het oosten van de NAVO is dat de Russische agressie.

Aan Rutte de taak die verschillen te overbruggen. "Hij moet veel tijd besteden aan het bezoeken van de hoofdsteden om goede professionele relaties op te bouwen", zegt Shea. "Ook met personen die hij persoonlijk misschien niet zo aardig vindt."

Volgens Shea is er binnen de NAVO ook de hoop dat Rutte de banden met de EU kan aanhalen. De nieuwe Europese ambities om meer samen te werken op gebied van defensie klinken "als muziek in de oren" binnen de NAVO. "Maar er is risico op dubbel werk. Rutte moet dat voorkomen en de twee dichter bij elkaar brengen."

Indonesisch menu

Tijdens de jaren dat hij als Nederlandse premier EU-toppen bezocht was het in Brussel bekend dat Rutte het liefst Indonesisch at. Wegens gebrek aan goede Indonesische restaurants in Brussel zorgde de kok van de Nederlandse EU-ambassade dat Rutte aan zijn trekken kwam.

Shea hoopt dat Rutte ook de NAVO-kok instructies geeft. Decennialang bezocht hij de NAVO-kantine. Hij trekt er een vies gezicht bij. "Op het NAVO-hoofdkwartier zal iedereen Rutte dankbaar zijn als hij daar een lekker Indonesisch menu introduceert!"