Bij drinken uit wegwerpflesje krijg je talloze stukjes nanoplastic binnen

• Sven Schaap

  redacteur Online

Per flesje water krijg je honderdduizenden minuscule deeltjes plastic binnen. Dat valt op te maken uit nieuw onderzoek van wetenschappers van onder meer de Columbia University in New York. Er was al langer bewijs voor plasticdeeltjes die ronddrijven in wegwerpflesjes met bronwater, maar het concrete aantal van gemiddeld 240.000 deeltjes per liter werd niet eerder genoemd. Het ligt ook 10 tot 100 keer hoger dan eerder geschat. De gezondheidseffecten moeten nog nader worden onderzocht.

Dat kleine deeltjes plastic overal opduiken is al langer bekend. Deze microplastics zijn ontdekt in wolken, in de diepste krochten van de oceaan en zelfs in longweefsel, bloed, en placenta's. We krijgen ze binnen als we eten, als we drinken en we ademen ze ook in. Dat ze ook in flesjes bronwater zitten, bleek al eerder: enkele honderden deeltjes microplastics per flesje, was toen de schatting.

Wat de onderzoekers nu hebben ontdekt, gaat niet alleen over microplastics - deeltjes die 1 micrometer tot 5 millimeter groot zijn - maar vooral over nanoplastics. Deze nog kleinere plasticdeeltjes zijn zo klein - ongeveer duizend keer zo klein als de diameter van een gemiddelde mensenhaar - dat ze zich anders gedragen dan grotere stukjes plastic: ze kunnen binnendringen in onze organen en cellen.

Nieuwe wereld ontsloten

"Deze studie ontsluit eigenlijk een beetje die nanoplasticwereld", reageert hoogleraar analytische chemie voor milieu en gezondheid Marja Lamoree (Vrije Universiteit Amsterdam). Ze doet zelf al langer vergelijkbaar onderzoek en is niet verbaasd over het aantal van 240.000 deeltjes dat de onderzoekers noemen. "Het is gewoon zo dat je nu eenmaal meer ziet wanneer je verder inzoomt, maar het onderstreept wel dat we te maken hebben met een heel groot probleem, dat veel groter is dan lang werd gedacht."

Er zijn veel van dit soort nanoplastics te vinden in een flesje water, blijkt uit het onderzoek. De wetenschappers onderzochten met een speciale laser flesjes bronwater van drie Amerikaanse merken en kwamen tot de conclusie dat slechts 10 procent van de plasticdeeltjes microplastics zijn. De overige 90 procent bestaat uit nanoplastics, die zich eerder moeilijk lieten onderzoeken omdat er tot nu nog geen goede technieken voor waren.

De onderzoekers ontdekten onder meer nanodeeltjes polyethyleentereftalaat (PET) in het water, wat niet onverwacht was aangezien de meeste wegwerpflesjes daarvan worden gemaakt. Ook werden er polyamiden ontdekt, zoals nylon, die in waterfilters zitten. Dit doet vermoeden dat in ieder geval de flesjes en het filtratieproces een bron zijn van de nanoplastics. Ook werd er bijvoorbeeld plexiglas in het water aangetroffen.

Gezondheidsrisico's

Hoe gevaarlijk de inname van deze plastics is voor mensen moet nog verder worden onderzocht, maar het effect ervan op dieren doet vermoeden dat er ook voor mensen gezondheidseffecten zijn. Uit onderzoek bij dieren blijkt dat microplastics, dus de iets grotere deeltjes, hun ontwikkeling en hun hormoonspiegel verstoren en dat ze het immuunsysteem kunnen aantasten. Over het effect van nanoplastics bestaan alleen nog vermoedens.

"Hoe kleiner het deeltje, hoe beter voorstelbaar het is dat het wordt opgenomen", zegt Lamoree. "Veel hierover weten we niet zeker, maar je kunt het je voorstellen: als het een zichtbaar stukje plastic is, zal het niet zo snel worden opgenomen door bijvoorbeeld je darmen. Maar als het nanoplastics zijn, heel kleine deeltjes, kun je je voorstellen dat dat wel zo is." In dierstudies ziet ze ook dat de deeltjes zich ophopen.

Drager voor bacteriën en virussen

Lamoree ziet daarnaast steeds meer bewijs voor de problemen die de plasticdeeltjes veroorzaken in cellen. "Aan de plastics zijn ook nog allerlei stoffen toegevoegd, om ze een eigenschap te geven, kleurstoffen bijvoorbeeld."

De zeer kleine plasticdeeltjes kunnen optreden als een soort drager voor dat soort stoffen, maar ook virussen en bacteriën. Die zouden zelf niet tot in de cellen kunnen komen, maar doordat de plasticdeeltjes dat wel kunnen, dringen de stoffen zo ook door. Het is ook niet uitgesloten dat de deeltjes een rol spelen bij darmziektes.

In 2019 stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vast dat er vooralsnog niet hard genoeg bewijs is voor grote gezondheidsrisico's voor mensen. Wel was er, vond de WHO, een zeer dringende behoefte aan verder onderzoek. Lamoree is in dat kader enthousiast over Nederland. "Nederland is echt instrumenteel geweest in de voortstuwing van het onderzoek, en ik merk ook dat artsen veel interesse hebben."