Microplastics zijn mogelijk schadelijker voor de volksgezondheid dan tot nu toe bekend is. Dat zeggen Nederlandse onderzoekers die deelnemen aan een groot, multidisciplinair onderzoek naar microplastics en gezondheid.
Onderzoekers van het UMC Utrecht hebben ontdekt dat immuuncellen die bepaalde microplastics herkennen en aanvallen, vervolgens sterven. Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) concluderen op basis van laboratoriumonderzoek dat nylon microvezels een groot effect hebben op de ontwikkeling van luchtwegen.
"Ik ben enorm verrast. Ook een beetje gechoqueerd eigenlijk," zegt de Groningse onderzoeker Fransien van Dijk. "Mogelijk zijn deze nylon plastic microvezels minder onschuldig dan we hebben gedacht."
Microplastics zijn piepkleine vezeltjes en stukjes plastic van hooguit een paar millimeter. Ze ontstaan bijvoorbeeld wanneer plastic breekt of versnippert. Omdat de natuur plastic amper afbreekt, verdwijnen ze in principe niet.
In je slaapkamer
Eerder vonden onderzoekers ze in zee, op het strand, in vissen, schelpdieren en onlangs zelfs hoog in de Pyreneeën en op de Noordpool. Maar ze zijn ook dichter bij huis, zegt hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer (VU), een van de pioniers op het gebied van onderzoek naar microplastics. "Een mooi voorbeeld is je slaapkamer op een zomerdag. Je ziet dan in het zonlicht heel veel stofdeeltjes. Daar zitten microplastics bij en die kunnen we inademen. Maar ze zitten ook in producten die we dagelijks gebruiken, zoals cosmetica en tandpasta."
Microplastics zijn dus overal. Maar opmerkelijk genoeg is er nauwelijks iets bekend over gezondheidseffecten voor de mens. Wereldgezondheidsorganisatie WHO concludeerde vorige maand dat er vooralsnog géén aanwijzingen zijn dat microplastics in het drinkwater een bedreiging vormen voor de volksgezondheid. De WHO zegt dat er wél aanvullend onderzoek nodig is naar de gevolgen van microplastics voor mens en milieu.
Om meer duidelijkheid te krijgen investeerde wetenschapsfinancier ZonMw 1,6 miljoen euro in vijftien deelonderzoeken naar de effecten van microplastics op de mens. Het is het eerste wetenschappelijke programma ter wereld over dit onderwerp. De onderzoekers zijn dit voorjaar gestart en krijgen een jaar de tijd.
Immuuncellen kwetsbaar
Immunoloog Nienke Vrisekoop (UMC Utrecht) doet samen met haar collega Giulio Giustarini onderzoek naar de manier waarop immuuncellen, die normaal gesproken bacteriën aanvallen, op microplastics reageren. "We hebben immuuncellen uit bloed van mensen gehaald. Die hebben we bij de microplastics gestopt en gekeken: wat gebeurt er dan eigenlijk?"
De onderzoekers zijn verrast door de eerste resultaten: de immuuncellen blijken niet opgewassen tegen bepaalde microplastics en gaan dood. "Het zou kunnen dat wat ik in mijn kweekglaasje vind, ook gebeurt in ons lijf", zegt Vrisekoop. "En dat ook de immuuncellen in ons lijf doodgaan door de microplastics. Dat moeten we verder gaan onderzoeken."
De onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen kijken naar de effecten van microplastics op de longen. Want we ademen ze ook in, zegt hoogleraar Barbro Melgert: "Als je een normaal Nederlands huis neemt, dan komt daar per jaar twintig kilo stof vrij. Zes kilo daarvan zijn microplastics. Denk aan polyester kleren, nylon kleren die lekkere zachte fleecetrui die je hebt. Overal komen kleine polyester, nylon vezeltjes vanaf en die kun je inademen."
De eindconclusies zijn nog niet te trekken, maar wat doet het onderzoek naar mogelijke risico's van microplastics met de onderzoekers zelf? Dat zie je in de video hieronder.
Voor dit onderzoek maken ze gebruik van zogenoemde minilongetjes die ze uit longcellen kweken. Aan deze minilongetjes voegen ze minuscule stukjes nylon en polyester toe. Na een half jaar onderzoek zijn de eerste resultaten bekend. De nylonvezels blijken een opmerkelijk effect te hebben, vertelt onderzoeker Fransien van Dijk. "We zien als we nylon microvezels toevoegen, dat er een enorme afname is in de groei van de minilongetjes. Als we polyester toevoegen, zien we een minimaal effect."
De onderzoekers vermoeden dat dat komt door een stof die uit de nylonvezels lekt. Over de betekenis van de voorlopige onderzoeksresultaten durft Barbro Melgert nog geen uitspraken te doen. "Dit zegt vooral dat we meer onderzoek moeten doen. Dit is maar een klein deel van een groot onderzoek. Maar misschien zijn plastics niet zo onschadelijk als wij dachten."
Meer onderzoek nodig
Alle betrokken onderzoekers benadrukken dat het slechts om voorlopige resultaten gaat. Verder onderzoek moet uitwijzen in hoeverre microplastics in ons lichaam kunnen binnendringen en wat daar de gevolgen van zijn.
"Nader onderzoek is inderdaad heel belangrijk, zegt Jacob de Boer (VU) die zelf niet betrokken is bij de onderzoeken in Utrecht en Groningen. "Het gaat bij dit soort onderzoeken om eerste aanwijzingen. Er is nog een lange weg te gaan voordat we echt iets kunnen zeggen over de gevolgen voor de mens."
Microplastics hebben zich naar alle uithoeken van onze planeet verspreid, zoals je kunt zien in onderstaande video.
