Nieuwe aanpak dakloosheid na jaar nog geen succes, 'niet concreet genoeg'

• Isa Huizing

  redacteur Binnenland

Een jaar na de lancering van het Nationaal Actieplan Dakloosheid is er voor daklozen nog weinig verbeterd. Dat zeggen betrokken organisaties tegen de NOS. Die hadden samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het plan opgesteld, met als doel dat in 2030 niemand meer dak- of thuisloos is.

Anke Jansen van Housing First Nederland, een van de stichtingen die zich inzetten om dak- en thuisloosheid te beëindigen, erkent dat het actieplan onvoldoende is. "Het bevat goede intenties en in theorie is het een stap voorwaarts. Maar het is niet concreet genoeg, waardoor het lastig is om het doel van het beëindigen van dakloosheid te behalen."

Waar dakloosheid lang werd gezien als een zorgprobleem, wordt het sinds het actieplan benaderd als een woonprobleem. Het is gericht op het 'housing first'-principe, oftewel: eerst een huis en daarna de rest. In Finland is deze aanpak een succes. Die is daar tien jaar geleden geïntroduceerd en sindsdien is het aantal daklozen gehalveerd.

Illusie

Maar in Nederland komt de aanpak door de wooncrisis moeizaam van de grond. Betrokken organisaties missen daarnaast landelijke sturing. "Het plan is gericht op stimuleren en inspireren in plaats van dat er concrete doelen in staan. Daardoor kan je ook niemand ergens aan houden en ben je afhankelijk van ambitieuze wethouders", zegt Willem van Sermondt van het Kansfonds, een stichting die zich inzet om dakloosheid te beëindigen.

De organisaties zijn wel blij dat er een gezamenlijk doel is. Het streven om mensen eerst een huis te geven wordt breed gedragen.

Thijs Honig, directeur van de Maatschappelijke Opvang Den Bosch, heeft afgelopen jaar ingezet op het 'housing first'-principe en 46 mensen aan een woning geholpen. "Voorheen dacht ik dat je met zorg dakloosheid kon oplossen, maar dat is een illusie. Een huis biedt mensen een veilige plek, een toekomst. En zo kunnen mensen weer meedraaien in de samenleving."

Een van die mensen is Patrick:

Toch verschilt het per gemeente nu nog sterk hoe dakloosheid aangepakt wordt. Dat creëert rechtsongelijkheid, zegt Judith Fischer, woordvoerder van SamenThuis 2030. "Op die manier is het dus heel bepalend in welke gemeente je dakloos wordt."

Demissionair staatssecretaris Van Ooijen zegt dat er meer moet worden ingezet op wonen, en minder op opvang. "Ik verwacht van alle regio's dat zij komend jaar hun beleid en uitvoering in lijn hebben gebracht met het Nationaal Actieplan, met inzet op preventie en betaalbare huisvesting. Het gesprek zal gevoerd worden met gemeenten waar dat niet lukt."

Meer divers beeld

De cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) van afgelopen jaar zagen er juist hoopvol uit. Na jarenlange stijging van het aantal daklozen was dat vorig jaar gedaald naar bijna 27.000 mensen. Maar in de opvang zagen ze het tegenovergestelde. "Het was onverminderd druk en het zit nog steeds bomvol", zegt het Leger des Heils.

In oktober leverde een nieuwe telmethode een meer divers beeld op van dak- en thuislozen dan voorheen. Bij die telmethode wordt een bredere groep mensen als dakloos beschouwd. Ook mensen die bijvoorbeeld tijdelijk verblijven bij familie of vrienden, zogenoemde bankhoppers, werden meegenomen.

Uit die telling in een aantal Brabantse gemeenten bleek dat er vaak ook jongeren en vrouwen dakloos zijn. Het is de bedoeling dat deze specifiekere telling komend voorjaar in meer gemeenten wordt uitgevoerd.

'Traject van lange adem'

Het CBS heeft de bredere benadering overgenomen, maar de methode komt neer op een schatting. Volgens Jansen van Housing First Nederland is het belangrijk dat de data nauwkeuriger is. "Het is niet bekend hoe groot de groep daadwerkelijk is, wie het zijn en waar zij zijn. Op het moment dat daar een beter beeld van is, kan er ook beter gereageerd worden, met bijvoorbeeld hoeveel woningen nodig zijn."

Staatssecretaris Van Ooijen wil ook beter inzicht hebben in de groep dak- en thuislozen. "Het eerste jaar van het actieplan is heel hard gewerkt om dit op poten te zetten, maar een echt adequaat landelijk beeld is een traject van een heel lange adem."