Letse jongeren krijgen militaire training 'voor als Rusland binnenvalt'
Chiem Balduk
Redacteur Buitenland
Een hindernisbaan, een les 'hoe te reageren op een chemische aanval' en een schietoefening. Jaarlijks volgen duizenden Letse tieners de militaire trainingen van de Jaunsardze (Jeugdbewakers), onderdeel van het ministerie van Defensie. Vanaf volgend jaar zijn zulke lessen een verplicht onderdeel op school voor jongeren tussen de 16 en 18 jaar.
Dat is niet voor niets. Inwoners van Estland, Letland en Litouwen, die een grens van 520 kilometer met Rusland delen, zijn bang dat ze na de invasie van Oekraïne het volgend doelwit worden. "Je leert hier niet alleen militaire vaardigheden, maar ook over patriottisme en je land respecteren", zegt een leerling.
Vorige week dreigde de Russische president Poetin nog met acties tegen Letland, omdat Russischtalige burgers onheus zouden worden bejegend. De NAVO houdt serieus rekening met het scenario waarbij Rusland de Baltische staten aanvalt, ondanks het NAVO-lidmaatschap.
Vanaf 10 jaar
De leerlingen van de Vicumnieki-school, zo'n 50 kilometer ten zuidoosten van de Letse hoofdstad Riga, hangen aan de lippen van docent Klav Zajkalns van de Nationale Garde. Zajkalns, met hanenkam en net als de leerlingen gekleed in legeruniform, pakt het airsoft-apparaat, een kopie van het geweer dat in het leger wordt gebruikt. Hij richt het op de deur van het lokaal en neemt zo alle stappen door. "Bam, bam, bam" sluit hij af.
In groepjes van twee halen de leerlingen de verschillende delen van het airsoft-apparaat uit elkaar, waarbij ze elk onderdeel moeten benoemen. Vervolgens wordt het wapen weer in elkaar gezet. Bij de meeste jongeren gaat dat razendsnel. "Het is eigenlijk erg eenvoudig", zegt Celsija Gerika. Geduldig helpt ze haar klasgenoot die moeite heeft om twee pinnen los te krijgen.
Vanaf tien jaar kunnen kinderen zich al aanmelden voor de militaire training, georganiseerd door Nationale Garde. De leerlingen uit de klas van Zajkalns hebben zich vrijwillig opgegeven, maar volgend schooljaar wordt het militair onderwijs voor deze leeftijdsgroep verplicht.
De deelnemers wordt een "nuttige en zinvolle" invulling van hun vrije tijd beloofd, waarbij "burgerbewustzijn en patriottisme" wordt bevorderd. De training is gratis; kosten voor vervoer, verblijf en maaltijden worden vergoed. En uiteraard krijgt iedereen een eigen militair pak, voorzien van een trots 'Jaunsardze'-embleem.
Omslag na 2014
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 was er aanvankelijk een periode van hoop en optimisme, vertelt Ieva Berzina van het Onderzoeksinstituut voor Veiligheid en Strategie. De onafhankelijkheid was herwonnen en lidmaatschap van de EU en de NAVO leek een garantie voor veiligheid. "Er was een vertrouwen dat de democratie had gewonnen en dat er geen noodzaak was voor een versterking van het leger."
Dat veranderde allemaal in 2014, met de Russische annexatie van de Krim en de bezetting van Oost-Oekraïne. In de Baltische staten ontstond onrust over de Russische oorlogszucht. Letland besloot na de Russische invasie in Oekraïne de dienstplicht te herintroduceren. Berzina: "Dat betekent dat iedereen verantwoordelijk is om het land te verdedigen. De verplichte militaire training op Letse scholen maakt deel uit van dit principe."
Daarnaast werd er flink geïnvesteerd in het leger. Letland is een van de weinige landen die voldoet aan de NAVO-norm om 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te besteden aan defensie. Het aantal militairen moet de komende tijd met 30 procent groeien tot zo'n 31.000 mensen, op een bevolking van 1,8 miljoen mensen. De hoop is dat veel Jaunsardze-jongeren later beslissen tot een militaire carrière.
Opgroeien tot vrije Europeanen
De onafhankelijkheid van Letland wordt jaarlijks groot gevierd, met een militaire parade waaraan ook de Jaunsardze deelnemen. Rond de dag van de viering wordt het 42 meter hoge vrijheidsbeeld in Riga omgeven door een rood-witte bloemenzee, in de kleuren van de Letse vlag. Kinderen leggen de boeketjes voor het standbeeld terwijl hun ouders het moment proberen vast te leggen, inclusief soldaten die de wacht houden.
Ook Janis Melkis begeleidt z'n peuter met rood-wit boeket. "Ik vind die militaire training een goed idee, zegt hij. "Het vormt jongeren. En het is noodzakelijk: Ik wil dat m'n kinderen opgroeien in vrije democratie. Opgroeien tot wat ze zijn: Europeanen."
In Vicimnieki is de schemering al ingevallen als de groep leerlingen nog moet marcheren. Zonder straatverlichting lopen ze in het donker op de maat van de docent. Celsija Gerika heeft geen seconde getwijfeld. "Ik denk vaak aan de invasie van Oekraïne en de vraag welk land volgt", zegt ze. "Als het noodlot toeslaat, moeten we voorbereid zijn om ons land en elkaar te beschermen."
