Estland wil beïnvloeding van Russische minderheid tegengaan
Chiem Balduk
Redacteur online
De Estse regering maakt zich zorgen over de gevoelens van miskenning en ongenoegen onder de grote Russische minderheid in het land, die een vruchtbare voedingsbodem vormen voor propaganda van het Kremlin. Sinds de Russische invasie in Oekraïne nemen de spanningen en de pogingen tot beïnvloeding toe.
Sinds de Russische militairen Oekraïne binnenvielen ziet de veiligheidsdienst in Estland een flinke toename van Russische pogingen om spionnen in het grensgebied van Estland te werven. Medewerkers van de dienst zijn een campagne begonnen om in gesprek te raken met de Russisch sprekende grensbewoners. "We willen uitstralen dat we geen KGB (Russische geheime dienst, red.) zijn", zegt Jürgen Klemm van de Estse veiligheidsdienst.
Volgens de Estse veiligheidsdienst worden Russischtaligen in het grensgebied die de grens oversteken om aan de overkant goedkoop benzine of eten in te slaan, benaderd door Russische agenten. "Ze worden bijvoorbeeld gevraagd om een foto te maken van een grenspost in ruil voor contant geld." De volgende stap is afpersing, waarbij de Russische agenten erop wijzen dat er in Estland zware straffen op samenwerking met de vijand staan.
Klemm begrijpt dat je als etnische Rus in zo'n situatie verzeild kan raken: "Agenten van de Russische inlichtingendienst zijn jarenlang getraind om mensen dingen te laten doen die ze misschien niet willen doen. Mensen hebben vaak niet in de gaten dat ze gemanipuleerd worden."
De dienst zegt dat het werven van spionnen in Estland bestreden kan worden met openheid. Klemm: "We proberen al sinds de afscheiding van de Sovjet-Unie transparantie uit te stralen en brachten bijvoorbeeld al heel snel een jaarverslag voor het publiek uit."
Tegenwicht aan propaganda
Daarom zijn er nu posters opgehangen bij onder meer grensposten met een noodnummer dat bij een verdachte situatie gebeld kan worden. "We willen mensen erop wijzen dat samenwerking met buitenlandse diensten strafbaar is en ze tegelijkertijd een helpende hand bieden om uit een dwingende situatie te komen." Er komen al veel reacties binnen, vertelt Klemm.
In de Estse grensstad Narva heeft bijna iedereen Russisch als moedertaal. Even verderop ligt ETV+, het Russischtalige tv-kanaal dat na de invasie van de Krim door de Estse publieke omroep werd opgericht. Het Russischtalige kanaal moet tegenwicht bieden aan Russische propagandakanalen.
Tweederangsburgers
Dat is een flinke uitdaging, vertelt EVT+-redacteur Mihhail Komasko: "De hoeveelheid geld die in Rusland voor één tv-show wordt gebruikt, staat gelijk aan ons jaarlijkse budget." Reportages die door deze lokale zender gemaakt worden gaan bijvoorbeeld over het sluiten van het Russische consulaat in Narva na de invasie van Oekraïne. Komasko: "Dat leidt hier tot veel onbegrip. Opeens moeten mensen een paar uur naar Tallinn rijden om een nieuw paspoort aan te vragen."
"Het grote probleem is dat etnische Russen zich hier tweederangsburgers voelen", zegt Komasko. "Mensen vinden hier dat ze in een getto wonen en voortdurend door de regering in Tallinn worden gewantrouwd." Inmiddels blokkeert Estland het signaal van de Russische staats-tv, hoewel de kanalen nog steeds via een kleine omweg online worden gevolgd.
Mensen leven in hun eigen mediabubbel.
Volgens de Russische studentencoördinator Ivan Polynin, die aan de Universiteit van Narva werkt, is Russische propaganda via de televisie een minder groot probleem dan desinformatie via de sociale media. Zo werden er na de invasie van Oekraïne valse geruchten verspreid over misdragingen door Oekraïense vluchtelingen in het grensgebied, zoals het mishandelen van een tiener en het urineren tegen een standbeeld van de Estse schaakmeester Paul Keres.
Ook op de universiteit leidt de invasie van Oekraïne tot toenemende spanningen, vertelt Polynin, al zijn die niet altijd met het blote oog zichtbaar. "Mensen leven in hun eigen mediabubbel en er is weinig uitwisseling."
De Estse politie is een onderzoek gestart naar de bron van de valse geruchten. De regering heeft in ieder geval besloten dat er geen Oekraïense vluchtelingen in de grensregio worden gehuisvest.
