Malinese leger rukt op naar noorden: 'Dit kan leiden tot een burgeroorlog'

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

Het Malinese leger rukt op richting het noorden van het land, versterkt door strijdkrachten van de Russische Wagner-groep. Een militair konvooi van ruim honderd voertuigen vertrok begin deze week vanuit de stad Gao richting Toeareg-rebellenbolwerk Kidal.

Sinds augustus neemt de chaos in het West-Afrikaanse land snel toe. "Het leger voelt druk om te presteren en wil laten zien dat het nog steeds de controle in handen heeft", vertelt Ulf Laessing, hoofd van het Sahel-programma van de Konrad Adenauer Stichting. "Maar de kans is aanwezig dat deze opmars gaat leiden tot een burgeroorlog."

De opmars van het Malinese leger richting Kidal volgt op de snelle toename van geweld in het land. In de maand september is het aantal aanvallen door militanten in het noorden van het land verdubbeld. Afgelopen woensdag nog meldden Toeareg-rebellen dat ze opnieuw een legerbasis hadden veroverd op het Malinese leger, de vijfde in een paar weken tijd.

Strijd om onafhankelijke staat

Volgens het Malinese leger is het konvooi momenteel in de buurt van de stad Anéfis, op zo'n 100 kilometer van Kidal. De stad, die middenin de woestijn ligt, wordt gezien als hoofdstad van de Toeareg in Mali, een berbers nomadenvolk. De militante beweging, de Toeareg-rebellen, strijden al decennia voor een onafhankelijke staat. Dit tot groot ongenoegen van de machthebbers in de hoofdstad Bamako. In 2014 probeerden zij voor het laatst controle over de stad te krijgen, maar zonder succes.

"Voor het Malinese leger is Kidal de grote, symbolische prijs", zegt Laessen. "En ze hebben dringend een overwinning nodig. Om te bevolking aan hun kant te krijgen, in tijden van economische malaise en een verslechterende veiligheidssituatie in het land."

De Wagner-groep

Ook aangesloten bij het konvooi zijn soldaten van de Russische Wagner-groep, al is het niet duidelijk wat hun rol precies is en wie de leiding heeft over de missie noordwaarts. "De Russen zouden nogal dwingend te werk gaan en de Malinese soldaten zelfs bedreigen als ze niet meewerken", vertelt Mirjam de Bruijn, hoogleraar Afrikanistiek aan de Universiteit Leiden en Mali-deskundige. "Ook zij moeten laten zien wat ze waard zijn en concrete successen behalen."

Volgens De Bruijn heeft de geweldsexplosie te maken met het machtsvacuüm dat is ontstaan na het vertrek van buitenlandse troepen en de afbouw van de Minusma-missie. "Sindsdien weten gewapende milities meer ruimte te creëren voor zichzelf", legt De Bruijn uit. Naast de Toeareg-rebellen noemt ze ook jihadistische milities die gelieerd zijn aan Islamitische Staat en Al Qaida en groepen die aan de kant van de regering staan.

Al die verschillende milities vechten voor controle over bepaalde gebieden en bevolkingsgroepen. Maar De Bruijn zegt dat ze hun krachten ook steeds vaker lijken te bundelen en dat is geen goed nieuws voor het Malinese leger. Zo zouden onder meer de Toeareg-rebellen en de militie die verbonden is aan Al-Qaida goed samenwerken.

Terug naar de opmars van het Malinese leger. Want zal het erin slagen om Kidal in te nemen en die "grote prijs" binnen te halen? Laessen is sceptisch over de uitkomst. "De Toeareg geven echt niet op. Ze zullen er alles aan doen om de opmars te stoppen en het leger buiten de stad te houden." En mochten ze de stad wel bereiken, dan worden ze verjaagd. "Het zal waarschijnlijk leiden tot een burgeroorlog."

Daarnaast is er nog een ander risico, zegt de Bruijn. "Als het leger zich richt op deze missie in het noorden, dan hebben de jihadisten vrij spel in het midden en het zuiden."

Ook de inwoners van Kidal zullen het leger niet met open armen ontvangen, vult Laessen aan. "Mensen leunen op de Toeareg-leiders, ze willen gewoon hun leven leiden en met rust gelaten worden."