Russen weg, huizen onteigenen: Oekraïne bereidt zich voor op herovering Krim
Het lijkt nog ver weg, maar Oekraïne bereidt zich al uitgebreid voor op de bevrijding van de Krim. In Kyiv is vandaag een speciale Krimtop, waar afgevaardigden uit tientallen landen worden verwacht. Het schiereiland werd in 2014 illegaal door Rusland ingenomen en is de afgelopen maanden een steeds belangrijker strijdtoneel geworden.
Er zal geen vrede met Rusland worden gesloten zonder bevrijding van de Krim, herhaalt president Zelensky keer op keer. Daarin wordt hij gesteund door de Oekraïense bevolking: uit een peiling dit voorjaar kwam naar voren dat 87 procent van de Oekraïners het "onacceptabel" vindt om grondgebied af te staan in ruil voor vrede. In Kyiv zal dus geen enkele politicus van belang pleiten voor het afstaan van de Krim.
De afgelopen jaren is het standpunt van Zelensky over de Krim veranderd, zegt Julia Soldatiuk-Westerveld, Oekraïnedeskundige van Instituut Clingendael. "Aan het begin van zijn presidentschap leek hij open te staan voor onderhandelingen over de Krim, maar inmiddels zijn er te veel mensenlevens verloren gegaan om te accepteren dat de Krim Russisch blijft. Ook economisch is de Krim van groot belang voor Oekraïne."
Westerse steun voor herovering?
De Russische annexatie is slechts door een handvol bondgenoten van het Kremlin erkend. Daarnaast zijn er landen, zoals Brazilië, die opperen dat Oekraïne de Krim moet opgeven in ruil voor vrede. Kyiv doet er daarom alles aan om de westerse steun voor het heroveren van het schiereiland te behouden.
Vanzelfsprekend is dat niet. Kort na de invasie spraken westerse leiders de steun uit voor het "herstellen van de soevereiniteit van Oekraïne", maar lieten daarbij regelmatig in het midden of er moest worden teruggekeerd naar de situatie voor de Russische invasie van 2022 of naar de grenzen van voor 2014. Volgens Tamila Tasjeva, Krimgezant van president Zelensky, staan niet alle westerse landen open voor herovering van de Krim, uit angst voor een nucleair conflict.
Rusland zal het beminde schiereiland immers niet snel opgeven. Het gebied is de afgelopen jaren 'gerussificeerd' door pro-Oekraïense sentimenten te bestrijden, evenals de Krim-Tataarse minderheid. Etnische Russen verhuisden ernaartoe en miljarden roebels werden geïnvesteerd in de economie, met name op militair en toeristisch gebied. Dat laatste staat inmiddels onder druk: door de Oekraïense aanvallen op de Krim is het aantal vakantieboekingen bijna gehalveerd.
'Detoxificatie' van burgers
De vraag is wat Oekraïne moet doen met de grote aantallen Russische nieuwkomers na een mogelijke herovering van de Krim. Daar is al uitgebreid over nagedacht, zegt Soldatiuk-Westerveld. "Russen die na 2014 naar de Krim zijn verhuisd, worden opgeroepen vrijwillig weer te vertrekken. Anders kunnen ze met dwang worden uitgezet, omdat ze zonder Oekraïense toestemming naar de Krim zijn gekomen."
Onder leiding van Oleksi Danilov, het hoofd van de nationale veiligheidsraad, is een twaalfpuntenplan opgezet voor de reïntegratie van de Krim in Oekraïne. Dat omvat plannen voor het vervolgen van collaborateurs, herstellen van (mensen)rechten voor Oekraïense en Tataarse burgers en vrijlating van politiek gevangenen.
De aankoop van vastgoed na de Russische annexatie zal ongeldig worden verklaard en aangekochte woningen zullen worden onteigend. Ook liggen er plannen voor een documentaireserie over Russische oorlogsmisdaden en een 'detoxificatieprogramma' voor de lokale bevolking om de gevolgen van jarenlange Russische propaganda terug te draaien. Pro-Russische burgers zullen worden gedwongen te helpen bij de herbouw van verwoeste Oekraïense steden, aldus Danilov.
De vergeldingssancties zullen vooral gericht zijn op politie en rechters die verantwoordelijk zijn voor het oppakken en veroordelen van politiek gevangenen. Andere ambtenaren, en bijvoorbeeld leraren die het Russische onderwijsprogramma uitvoerden, zullen niet worden veroordeeld voor hun samenwerking met de Russen, zegt Soldatiuk-Westerveld. "Zij moesten wel, om hun werk te kunnen blijven doen. Hetzelfde geldt voor het aannemen van een Russisch paspoort."
Krimbrug direct afbreken
De Oekraïense overheid is al bezig met het opleiden van personeel om overheidsinstellingen op de Krim te vullen, zegt Soldatiuk-Westerveld. "Het gaat onder meer om mensen die oorspronkelijk afkomstig zijn van de Krim." Hun belangrijkste taak zal in de beginjaren de 'de-occupatie' zijn, het terugdraaien van Russische wetgeving. Volgens Krimgezant Tasjeva gaat het om zo'n 50.000 mensen.
Daarnaast zijn er ook meer symbolische maatregelen voorbereid. Zo moet de Krimbrug, die het schiereiland met Rusland verbindt, direct worden afgebroken. Ook wordt er een nieuwe naam bedacht voor de havenstad Sevastopol, die eind 18e eeuw werd gesticht door de Russische tsarina Catherina de Grote.
Tot slot wordt een Russisch oorlogsmonument omgesmolten tot een 'Russisch oorlogsschip, krijg de klere'-monument, ter ere van de veel bejubelde Oekraïense verdediging van Slangeneiland.
Naast alle politieke plannen is de wederopbouw van de Krim even belangrijk, zegt Soldatiuk-Westerveld. Niet alleen moet de oorlogsschade, die vooralsnog vrij gering is, worden hersteld; ook moet de economie van het schiereiland worden gestut, zodat de lokale bevolking de voordelen ziet van reïntegratie met Oekraïne.
Maar allereerst wacht nog de moeizame klus om de Krim te heroveren. Het hoofd van de Oekraïense veiligheidsdienst is er zeker van: binnenkort trekken Oekraïense militairen de Krim binnen.
