Leerdam wint in Thialf van opponenten, zichzelf én universum: 'Kom maar door'

• Luuk Blijboom

  redacteur NOS Sport

Veel, zo niet alles liep zo'n beetje spaak in de week voorafgaand aan haar belangrijkste race van het jaar. Strubbelingen in de trainingen, lichamelijke kwaaltjes. Jutta Leerdam wilde het zaterdag na haar WK-titel op de 1.000 meter in de catacomben van Thialf niet eens meer benoemen, om er op die manier vooral maar niet meer aan te hoeven denken.

En dan brak ze in de ochtenduren, tijdens het inrijden, ook nog eens de potjes onder haar schaatsen, de verbindingen tussen schoen en ijzer. "Ik heb deze week echt wel een paar uitdagingen gehad. Op een gegeven moment had ik echt iets van: het universum is me deze week aan het testen."

Toch verstond Leerdam op dag 3 van de WK afstanden in Heerenveen als geen ander de kunst om de kalmte te bewaren. "Kom maar door, kom maar door, dit kan er ook nog wel bij, dacht ik alleen maar. Ik wilde echt laten zien dat ik onder alle omstandigheden kan presteren."

Zelfs voor een atlete met vier miljoen volgers op Instagram, een schaatsster die het felle licht van de schijnwerpers omarmt, valt het niet altijd mee om het epicentrum van de aandacht te vormen.

"Bij iedereen lag de focus op mij", merkte Leerdam in Thialf. "Het was mijn dag, vandaag moest ik het doen. En dan heb ik het nog niet eens over de druk die ik mezelf voor deze 1.000 meter oplegde."

"Ik moest van mezelf revanche nemen op die zilveren olympische medaille van Peking. Als je, zeg maar, de helft van het seizoen de beste bent, draait niet álles om jou. Nu wel. Ik had iets van: het zal me niet gebeuren dat ik dit seizoen alle 1.000 meters die ik gereden heb win, en uitgerekend vandaag verlies. Dit was voor mij echt een bewijsmoment."

Leerdam slaagde cum laude voor dat examen. Met 1.13,03 bleef ze ploeggenote Antoinette Rijpma-de Jong 1,23 seconden voor. Nooit eerder in de geschiedenis van de WK afstanden werd op de kilometer een groter verschil tussen de nummers 1 en 2 gemeten.

Haar geheim? Rustig ademhalen. "Ik hield me vast aan de gedachte dat het pas écht opvallend was als ik zou verliezen." Terugdenken aan alle 1.000 meters die ze in haar loopbaan reed gaf haar kracht. "Ik zag mezelf dan vaker met de Nederlandse vlag boven mijn hoofd een ereronde maken dan dat ik zielig zat uit te hijgen op een bankje."

Het was niet het enige moment waarop ze visualiseerde. In de nacht van vrijdag op zaterdag speelde ze in haar hoofd eindeloos de film af van haar rit tegen Kimi Goetz. Het was vooral de tweede kruising die telkens door haar hoofd schoot. Een flashback van de Winterspelen van vorig jaar in Peking, waar ze ook tegen de Amerikaanse lootte en op het rechte stuk richting de laatste bocht in de problemen kwam.

"Dan zag ik steeds die kont van haar voor me opdoemen, omdat ze zich er op de kruising voor gooide. Ik heb het denk ik wel honderd keer voor me gezien. Uiteindelijk heb ik haar, gelukkig, niet gezien." Het is de aard van het beestje, zo klonk het. "Ik maak me altijd wel ergens zorgen om."

Leerdam is nu eenmaal een perfectionist, zei ze welhaast verontschuldigend. Maar ook mensen die pas kunnen genieten wanneer alles puntgaaf, foutloos en volmaakt verloopt, leren soms van hun valkuilen.

Goed is goed genoeg, was een wijze les die Leerdam van haar coach Jac Orie leerde. "Ik ben heel streng voor mezelf. Maar het hoeft niet altijd perfect te zijn. Je kunt ook winnen op 80 procent van je kunnen. Of 85 procent. Uiteindelijk maakt het allemaal niet uit. Zolang je maar vrij bent in je hoofd. Daar ben ik dit jaar achter gekomen."

Leerdam maakte onder Orie dit seizoen een ware metamorfose door. "Ik ben lichamelijk sterker geworden en kan daardoor stabieler presteren. Normaal gesproken zat ik een beetje op het randje. Dan was ik soms goed en soms niet. Omdat ik fitter en sterker ben, kan ik elke race laten zien wat ik in mijn mars heb."

"Ik doe mezelf op gebied van voeding en dat soort dingen niet langer tekort. Ik dacht altijd wel dat ik sterk was. Sterker dan de rest, in ieder geval. Maar ik was niet sterk ten opzichte van mezelf."

Leerdam is inmiddels een open boek voor Orie. "Hij weet werkelijk alles van me." Ze heeft er zelfs geen moeite mee om haar diepste zielenroerselen met haar trainer te delen.

"Jac en ik komen gewoon uit het Westland. We communiceren op dezelfde manier. Hij is gewoon heel duidelijk en heeft nooit een lang verhaal. Het is een manier van omgaan zoals ik die thuis gewend ben."

Orie kent zijn pupil inmiddels beter dan Leerdam dacht. "Hij vroeg laatst of ik voor een race bepaalde rituelen heb of zo. Van die dingen die je rust of houvast geven. Nee, zei ik toen stellig. Jac moest daarop heel hard lachen. Je zit vol met dwangmatige dingetjes, zei hij."

"Ik dacht: nou, dat valt best mee. Maar als ik erover nadenk, denk ik dat hij gewoon gelijk heeft. Alleen al de manier waarop ik me klaarmaak voor een race. Ik poets bijvoorbeeld altijd mijn tanden en heb ook altijd kauwgum bij me. Ik zorg dat mijn make-up goed zit, dat ik mijn nagels goed verzorgd heb. En natuurlijk mijn eyeliner. Het klinkt heel raar, maar dat soort dingen geeft mij dus echt gewoon een goed gevoel."

"Voor een race zet ik ook altijd dezelfde playlist aan, muziek om me in de juiste focus te trekken. Als ik dan het nummer Promiscuous van Nelly Furtado hoor, weet ik: nu moet ik echt rammen straks."

Die vaste voorbereiding leidde zaterdag tot het dit seizoen gebruikelijke resultaat. Leerdam tekende in jaargang 2022-2023 op de 1.000 meter voor een score van honderd procent en is inmiddels al in een stadium van haar loopbaan beland dat ze haar doelen bijstelt om hongerig te blijven.

Winnen alleen volstaat niet meer. "Ik wil dingen doen die nog nooit zijn gedaan."

Voor haar eigen Thialf heeft ze mooie plannen in petto. "Ik wil hier volgend jaar 1.11 rijden. Gewoon, omdat het kan." Het is zoals het leven tegenwoordig nu eenmaal voor haar is. Uitdagingen zoekt ze bij zichzelf. "Ik ben mijn eigen concurrent."