Sportpsycholoog: 'Uitspraken Leerdam over gewicht helpen taboe doorbreken'

• Niels de Jager

"Ik ben gewoon zwaarder geworden en sterker geworden."

Dat gaf schaatsster Jutta Leerdam dinsdag als verklaring voor haar sterke optreden op de eerste dag van de NK sprint. Zo'n uitspraak kan helpen in de strijd tegen eetproblemen in de topsport, zeggen sportpsychologen en ervaringsdeskundigen. "Deze positieve voorbeelden heb je nodig."

Na haar baanrecord op de 1.000 meter in Thialf vertelde Leerdam dat ze voorheen in de zomers heel erg gefocust was op gewichtsverlies. "Ik dacht: ik moet heel ripped aan de start staan." Inmiddels heeft ze ontdekt dat ze daardoor helemaal niet sneller gaat schaatsen. "Want ik gebruik nu dat extra vet als kracht."

Nu ze minder kritisch over haar eigen gewicht is, zit de schaatsster van Jumbo-Visma veel beter in haar vel. "Ik ben zoveel stabieler en daardoor ben ik altijd gewoon goed. In plaats van dat ik altijd voor mijn lichaam te zwak ben."

Broodnodig voorbeeld

Volgens sportpsycholoog Karin de Bruin kunnen de woorden van Leerdam veel impact hebben op andere sporters en hun omgang met eten. "De mythe 'thin is going to win' kan overboord met inspirerende en broodnodige voorbeelden zoals Jutta."

Bekijk hier het interview waarin Leerdam vertelde over haar lichaam:

De Bruin is oprichtster van het platform (W)eetwatjedoet, dat preventietrainingen geeft aan sporters, hun ouders en begeleiders over gezond presteren. Volgens haar ging het interview van Leerdam meteen viral bij de sportpsychologen en ervaringsdeskundigen die bij het project betrokken zijn.

"Ik tref veel sporters die al een verregaande eetstoornis hebben ontwikkeld. Als ik vraag hoe dat komt, krijg ik altijd terug dat ze door iemand op dit spoor zijn gezet: dat kan een trainer of arts zijn met een opmerking. Of een ploeggenoot of concurrent die succesvol en slank is", zegt De Bruin. "Daarom is het zo belangrijk dat iemand als Leerdam een heel ander verhaal deelt."

Ook oud-volleybalster Lea van Rooijen denkt dat de woorden van Leerdam veel impact kunnen hebben op andere sporters, vooral omdat ze dit direct na haar topprestatie op het NK vertelde. "Veel atleten zijn er zo van overtuigd dat ze alleen maar lichter en strakker moeten worden, dat ze dat niet durven los te laten. Ze zijn bang dat ze dan meteen minder gaan presteren. Jutta laat het tegenovergestelde zien."

Roofbouw

Van Rooijen ontwikkelde als 15-jarig talent een eetstoornis, die negen jaar later zo de overhand kreeg dat ze fysiek en mentaal niet meer verder kon met haar sport. "Ik heb jarenlang roofbouw gepleegd op mijn lichaam en daar heb ik later de prijs voor betaald."

Inmiddels is Van Rooijen ambassadeur bij (W)eetwatjedoet. Ze hoopt dat Leerdams woorden over haar gewicht helpen om het taboe over eetstoornissen bij sporters te doorbreken. "Want het is vaak onzichtbaar, bij 80 procent zie je het niet. En als er niet over wordt gesproken, kun je ook geen hulp vragen."

Volgens Van Rooijen en De Bruin is het probleem van eetstoornissen onder topsporters veel groter dan veel mensen denken. "De verhalen die we horen zijn slechts het topje van de ijsberg", zegt De Bruin.

In 2004 bleek uit onderzoek dat in de topsport 20 procent van de vrouwen en 8 procent van de mannen hiermee kampt. "Dat is veel hoger dan onder de rest van de mensen en het laat zien in wat voor mijnenveld topsporters vaak zitten, vol triggers om een eetstoornis te ontwikkelen."

Goud waard

Veel succesvolle sporters bereiken via sociale media honderdduizenden of miljoenen mensen, onder wie ook jonge sporttalenten. Op die kanalen komen ook vaak beelden voorbij waarin de sporter zijn of haar slanke, afgetrainde lichaam laat zien.

"Dat kan zeker triggerend zijn, waarmee de sporters onbedoeld anderen beïnvloeden", zegt sportpsycholoog De Bruin. "Jutta zegt dat ze ook jarenlang dacht dat ze als sporter slanker moest zijn. Dat ze nu heel andere ervaringen heeft en dat deelt, kan goud waard zijn."

Van Rooijen begrijpt dat sporters beelden van hun afgetrainde lichaam soms delen. "Ze zijn trots op wat ze bereiken, ook fysiek. Maar of dit nou de juiste boodschap is?" De oud-volleybalster benadrukt ook dat de mooie foto's niets zeggen over hoe de sporter zich echt voelt.

Kerstdiner

Leerdam vertelde in het interview dat ze in de dagen voor het NK gewoon bij haar familie is aangeschoven voor het kerstdiner. "Normaal ben ik heel de week al gestrest en gefocust", zei de schaatsster. "Nu had ik een leuke tijd met mijn familie."

Ook dat is een belangrijke boodschap, zegt De Bruin. "Je moet plezier kunnen hebben, jezelf zijn en tijd hebben voor familie, vrienden en je relatie. Die balans is zo belangrijk."