Biden kiest Warschau als podium voor nieuwe speech en dat is geen toeval

• Eva de Vries

Na zijn verrassingsbezoek aan Kyiv gisteren is de Amerikaanse president Joe Biden nu in de Poolse hoofdstad Warschau. Het is de tweede keer sinds het begin van de oorlog in Oekraïne dat hij naar het land afreist.

Na een ontmoeting met de Poolse president Andrzej Duda geeft hij vanavond een toespraak. Morgen staat er een bespreking gepland met de 'Boekarest Negen', bestaande uit negen Oost-Europese NAVO-lidstaten. Net als zijn bezoek aan Kyiv, staat ook deze trip in het teken van één jaar oorlog in Oekraïne.

Maar volgens deskundigen staat Bidens bezoek aan Polen symbool voor iets groters. "De rol van het land is aan het verschuiven. Vóór de Russische invasie was Polen niet altijd even zichtbaar, nu is het een grote opkomende macht in Europa", zegt Pawel Markiewicz, directeur van het Polish Institute of International Affairs in Washington.

Militaire macht

Waar veel lidstaten van de Europese Unie, waaronder Nederland, de aandacht voor defensie de afgelopen decennia flink hebben laten verslappen, gebeurde in Polen het tegenovergestelde. Sinds de toetreding tot de EU in 2004 stijgt het defensiebudget gestaag, en na de Russische inval is de investering in defensie verder toegenomen.

"De oorlog in Oekraïne herinnert Polen aan zijn eigen kwetsbaarheid, want het land deelt een grens met zowel Rusland als Belarus. En die dreiging is er voortdurend", zegt Markiewicz. Dit jaar wil de regering vier procent van het bruto binnenlands product investeren in de krijgsmacht. Naar verhouding zou Polen dan meer aan defensie besteden dan elk ander lid van de NAVO.

Dat maakt Polen een belangrijke bondgenoot van de Verenigde Staten. De Amerikaanse landmacht heeft er een basis, waar momenteel duizenden Amerikaanse militairen zijn gehuisvest. Zij trainen daar onder meer Oekraïense troepen. Daarnaast dient Polen als hub voor humanitaire hulp en westerse wapentransporten naar Oekraïne. "De samenwerking met de VS, de NAVO en de EU die ontbrak na de Russische annexatie van de Krim in 2014, is er nu wél", zegt Markiewicz.

Aandacht afleiden

Polen krijgt niet altijd zoveel complimenten. Het land wordt regelmatig op de vingers getikt over de slechte staat van de rechtsstaat. Polen wacht nog steeds op 36 miljard euro van het Europese coronaherstelfonds, dat Brussel pas vrijgeeft als het land zijn rechtsstaat heeft hervormd. Geld dat Polen goed kan gebruiken voor de defensieplannen.

"Maar de veranderende rol in Europa, en de focus op defensie, duwt deze problemen wel naar de achtergrond. Het leidt de aandacht ervan af, in ieder geval tijdelijk", stelt Markiewicz. "Daar komt bij dat Polen zich nu wel serieus genomen voelt. Het land waarschuwde al tijden voor de Russen, en het bleek gelijk te hebben."

Een jaar na de Russische invasie zijn de geopolitieke verhoudingen in Europa sterk veranderd. Geholpen door de geografische ligging lijkt Polen dus een steeds prominentere rol te spelen. "Het zwaartepunt van macht verschuift steeds verder oostwaarts", ziet Markiewicz. "Dat maakt van Polen nog geen grootmacht, maar wel een 'rijzende ster' binnen Europa."