Europese rechters klagen EU aan om miljardensteun aan Polen

Vier Europese rechtersverenigingen klagen de Europese Unie aan over het omstreden besluit om Polen gebruik te laten maken van bijna 36 miljard euro uit het coronaherstelfonds. De rechters vechten de rechtmatigheid ervan aan bij het Europese Hof van Justitie.

Polen moest om de coronasteun te krijgen de eigen rechtsstaat herstellen. In juli 2021 oordeelde het Europese Hof dat Polen om de coronamiljarden te krijgen aan meerdere voorwaarden moest voldoen. Zo moest een beruchte tuchtkamer worden opgeheven, waar rechters die kritisch waren over de regering en de hervormingen uit hun functie kunnen worden gezet.

Rechters in deze tuchtkamer waren aangewezen door de Poolse regering. Het Poolse parlement stemde voor het opheffen van die tuchtkamer, maar die afschaffing was slechts cosmetisch, zegt Kees Sterk, rechter en hoogleraar Europese rechtspleging. Hij is betrokken geweest bij totstandkoming van deze rechtszaak.

Politiek onderhandelbaar gemaakt

"Die tuchtkamer heeft een andere naam gekregen, maar in wezen is de kern hetzelfde gebleven", zegt Sterk. "Het is heel goed mogelijk dat dezelfde rechters daar weer terugkomen, en weer door de regering worden benoemd." Een andere voorwaarde van het Hof was dat de Poolse rechters die eerder ontslagen zijn meteen en zonder uitzondering hun baan terug kregen. Dat is niet gebeurd.

"In plaats daarvan krijgen ze de kans om hun zaak opnieuw te bepleiten. In het besluit om Polen gebruik te laten maken van het coronaherstelfonds staat dat een mogelijke aanvraag van een rechter om zijn baan terug te krijgen een jaar gaat duren", zegt Sterk. "En de uitkomst is niet gegarandeerd. Dat gaat regelrecht in tegen wat het Hof gezegd heeft."

De Europese rechtersverenigingen, waar ook Poolse en Nederlandse rechters bij zijn aangesloten, zeggen dat hiermee bindende rechterlijke uitspraken over bescherming van onafhankelijkheid van rechters in Polen feitelijk politiek onderhandelbaar zijn gemaakt. Dat tast volgens hen de positie van rechters in heel Europa aan. Ze willen dat de hoogste EU-rechter daar een oordeel over velt.

Na het besluit van de commissie om in juni de miljarden uit het coronaherstelfonds aan Polen te gunnen, klonk er veel kritiek. John Morijn, bijzonder hoogleraar recht en politiek in de internationale betrekkingen, zei dat de commissie haar eigen rol aantastte: "Het is juist de rol van de commissie om erop toe te zien dat Europees recht wordt nageleefd." Volgens Morijn ondermijnt de commissie met de goedkeuring het Europese Hof van Justitie dat strengere eisen stelt aan Polen.

PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten noemde het een historische fout. "De commissie doet gewoon niet wat ze moet doen: de rechtstaat beschermen", zei Reuten hierover.

Hongarije isoleren

Dat de commissie en daarna de EU-raad instemden om het herstelplan van Polen goed te keuren, had mogelijk ook te maken met de miljoenen vluchtelingen die Polen uit Oekraïne opvangt. Daarbij zou de commissie Polen binnenboord willen houden om Hongarije te isoleren.

Tot voor de oorlog in Oekraïne steunden Polen en Hongarije elkaar in hun verzet tegen Brusselse plannen. Na de oorlog zijn ze uit elkaar gedreven. Polen is een van de landen die het felst tegen Rusland zijn; Hongarije wil juist zoveel mogelijk de banden met Moskou goed houden.