Zweedse burgers moeten opnieuw leren om oorlogsklaar te zijn
Sinds de oorlog in Oekraïne is er in Zweden nieuwe aandacht voor de 'Totale Burgerverdediging', waarbij iedereen in Zweden tussen de 16 en 70 jaar in geval van oorlog of een ramp de plicht heeft om een bijdrage te leveren. En dus worden cursussen in 'crisis-paraatheid' gegeven, ondergrondse schuilkelders gemoderniseerd en plannen voor civiele dienstplicht uitgewerkt. Voor Zweedse jongeren zijn het logische stappen.
Het bewust maken begint al op scholen. Op het NTI-Gymnasium in Gothenburg laat rector Anna Kohlström een lange lijst zien die ze kreeg van de Myndigheten for Samhällsskyd och Beredskap (MSB), het Overheidsorgaan voor Burgerbescherming en Paraatheid.
Het gaat om campagnes, zelftests en zelfs rollenspellen. Het doel is om leerlingen kennis te laten maken met het begrip Totale Burgerverdediging. "Het is te veel om allemaal door te nemen", verzucht Kohlström. "Vooral eindexamenklassen hebben een strak programma."
Ik zie het als een verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de bescherming van Zweden.
In de eindexamenklas van docente maatschappijleer Annika Kronberg heeft een deel van de leerlingen kennisgemaakt met de campagnes en een zelftest civiele paraatheid gedaan. Een leerling vertelt dat ze een 'Prepper' is, oftewel iemand die zich grondig voorbereidt op een ramp. Een ander is een 'Feitenverzamelaar'. Weer een ander kwam als 'Samenwerker' uit de bus.
"Wat cool", zegt Kronberg tegen haar klas. "We hebben kennelijk leerlingen die verschillende rollen kunnen innemen." Als ze vraagt wie vindt dat het individu meer verantwoordelijkheid moet nemen om zichzelf te beschermen in geval van oorlog of rampen, gaan bijna alle handen omhoog.
Civiele defensieplicht
De Zweedse regering overweegt om 18-jarigen vanaf volgend jaar op te roepen voor civiele defensieplicht. Voor de meeste jongeren in Kronbergs klas klinkt dat als een logische stap. Ze groeiden op met de Russische invasie van de Krim (2014), en de daaropvolgende Zweedse herinvoering van de militaire dienstplicht, waarbij een kleine groep gemotiveerde jongeren wordt geselecteerd (2017). Dit jaar volgden de oorlog in Oekraïne en de Zweedse aanvraag voor het lidmaatschap van de NAVO.
De 18-jarige Yva Eriksson is opgeroepen voor militaire dienst en heeft er een dag van fysieke tests (fietsen en krachttraining) en taalvaardigheid op zitten. "Ik vond het interessant en cool om te zien hoe ik overkom en presteer", vertelt ze. Jaarlijks worden 5000 jongeren geselecteerd voor militaire dienstplicht, de komende drie jaar wordt dat aantal opgeschroefd tot 8000.
Eriksson is niet alleen positief over militaire dienstplicht, ze ziet zichzelf ook deelnemen aan civiele dienstplicht: "Ik zie het als een verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de bescherming van Zweden."
Ook Axel Hermansson vindt civiele defensie-training een goed plan: "Het voelt goed om een belangrijke rol toebedeeld te krijgen. En als we iets hebben geleerd van Oekraïne, dan is het dat burgers doelwit van militaire aanvallen kunnen zijn en dat het essentieel is dat burgers elkaar kunnen helpen."
Het plan is om jongeren bij de civiele dienstplicht te leren om leiding te geven in grote ondergrondse schuilkelders. In totaal telt Zweden zo'n 65.000 schuilkelders, waar 7 miljoen mensen terechtkunnen. De meeste daarvan zijn kelderruimtes in flats en huizen. Deze ruimtes worden vaak gebruikt als opslagplaats, maar eigenaren zijn verplicht om ze te onderhouden: binnen 48 uur moeten ze kunnen worden leeggemaakt.
Daarnaast is er ook een aantal 'massa-kelders' met elk plaats voor een paar duizend mensen. Deze mega-kelders zijn in Zweden vaak verwaarloosd.
Kvarnberg in Gothenburg is een van de grote ondergrondse kelders in een berg van granietsteen met plaats voor 2500 mensen. "Als het moet kunnen er 5000 in", zegt Tor Kjellström, recentelijk aangesteld als schuilplaats-adviseur in de stad. Volgens Kjellström is Kvarnberg in veel opzichten verouderd. Een deel van de deuren kan bijvoorbeeld alleen worden geopend met een ouderwetse sleutel.
Oude sleutel
Kjellström: "Stel dat een grote groep mensen in deze ruimte zit en de sleutel niet functioneert. Dat zou heel gevaarlijk zijn."
Maar het belangrijkste wat volgens Kjellström ontbreekt, zijn mensen die weten wat ze in een noodgeval moeten doen. Als Zweden nu zou worden aangevallen, zou het onduidelijk zijn wie Kvarnberg en andere massa-schuilplaatsen coördineert.
"Tijdens de Koude Oorlog had Zweden een uitgebreide civiele defensie en hadden leden ieder een specifieke rol. Maar dat is allemaal verleden tijd, de specialisten zijn inmiddels overleden dus dat moet opnieuw worden opgebouwd."
