Siberische bos brandt opnieuw: 'Wereld moet helpen blussen'

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

"Ga niet naar buiten, vermijd onnodige blootstelling aan de giftige lucht." Die boodschap krijgen de inwoners van Jakoetsk, de hoofdstad van de Russische Republiek Sacha, dagelijks te horen. Het ministerie van Noodgevallen riep deze zomer opnieuw de noodtoestand uit in de 'koudste stad ter wereld', slechts 450 kilometer ten zuiden van de poolcirkel.

De republiek, ook wel Jakoetië genoemd, gaat voor het vierde jaar op rij gebukt onder hevige bosbranden in het zuiden en in de aangrenzende regio Chabarovsk. De branden verspreiden zich over tienduizenden hectares bos en hullen dorpen en steden in zwarte rook en schadelijke dampen. Mensen en dieren lopen elk jaar schade op door de extreme luchtvervuiling.

96 actieve branden

"Op dit moment woeden er zo'n 96 actieve branden in een gebied van 500 vierkante kilometer. Vanwege de harde wind van de afgelopen dagen verspreidt het vuur zich ontzettend snel", zegt Ajyl Doeloercha, een lokale ecoloog en hoofd van een vrijwilligersorganisatie voor brandbestrijding.

We spreken elkaar via Skype. Het is 08.00 uur in Moskou, 14.00 uur in Jakoetsk. Doeloercha zegt dat ze sinds het begin van dit bosbrandenseizoen al zo'n 300 branden hebben geblust. "De branden kwamen opnieuw tot aan de dorpjes. Mensen waren bang en moesten geëvacueerd worden."

Vorig jaar, toen Jakoetië werd getroffen door een hittegolf, reisden we af naar het gebied. Doeloercha bracht ons zo dicht als hij kon bij de bosbranden, de nabijgelegen dorpjes en een kamp vol vrijwilligers die het vuur probeerden onder controle te krijgen. Het waren intense dagen vol vlammenzeeën, giftige rook die ons verstikte en zwermen muggen in het moerasachtige gebied. In totaal ging in die periode een gebied van 9 miljoen hectare bos in vlammen op, meer dan twee keer Nederland. Greenpeace Rusland spreekt van "een niet eerder gezien record".

Je kunt zelf iets zien van die bijzondere reis door het bosbrandgebied in Jakoetië in deze vlog:

Branden in dit soort afgelegen gebieden van Rusland worden bestreden door vrijwilligers van de lokale en inheemse gemeenschappen. Uiteindelijk wordt vaak het leger gestuurd. Zo ook in Jakoetië. Maar dit jaar vecht het Russische leger in Oekraïne.

Doeloercha zegt voorlopig nog niet veel te merken van de afwezigheid van het leger. Sterker nog, de situatie is iets beter dan vorig jaar, vertelt hij. "Deze zomer is er meer regen, onder meer omdat de autoriteiten met vliegtuigen kunstmatige regen creëren". Dat gebeurt door enorme hoeveelheden kristallen gemaakt van zilverjodide aan wolken toe te voegen. Deze techniek wordt in Rusland ook gebruikt om het bij belangrijke evenementen droog te houden, door wolken eerder te laten regenen.

Volgens Doeloercha hebben zowel de lokale als nationale autoriteiten lessen getrokken uit "de tragedie die vorig jaar plaatsvond", en hij ziet meer hulp en financiering voor brandbestrijding. Zijn team ondervindt wel gevolgen van de Europese sancties. "Vorig jaar kon ik nog walkietalkies kopen voor mijn vrijwilligers. Die zijn hier nu niet meer te krijgen."

Geld inzamelen

Toch vertrouwen de inwoners van Jakoetië niet geheel op de regering in Moskou, zo'n 6000 kilometer verderop. "De overheid reageert toch vaak niet snel genoeg. En als we alleen maar op hun beloftes of financiering vertrouwen, slaat het vuur allang om zich heen. Het blijft uiteindelijk toch een kosten-batenplaatje voor de overheid."

En dus reist Doeloercha, buiten zijn dagelijkse bluswerk, de hele Republiek Sacha door om donaties in te zamelen en nieuwe vrijwilligers op te leiden. "We leren hun hoe ze de blusmaterialen moeten gebruiken, we delen mobiele brandblussers uit en geven les in eerstehulpverlening. Hoe eerder wij zelf ingrijpen, hoe beter."

Ook permafrost blijft smelten

Hoewel de branden dus dit jaar iets minder desastreus zijn, is de schade weer enorm. De gevolgen daarvan reiken verder dan alleen het verre oosten van Rusland.

"Veel van de vuren hier branden lang; weken of zelfs maanden", zegt Doeloercha. "Daardoor ontdooit de permafrost en daarbij komt opgeslagen koolstof en methaan vrij." Dat draagt weer bij aan de opwarming van de aarde, met nog meer bosbranden als gevolg.

Hij vindt dat de hele wereld zich moet inzetten om de branden sneller te lokaliseren en te blussen. "Het Siberische bos en de permafrost zijn afhankelijk van elkaar. Als de bomen branden, smelt de bodem, en als de bodem in een moeras verandert, sterven de bomen. Als dit elk jaar zo doorgaat, raken we uiteindelijk allemaal de longen van onze aarde kwijt."