Een vastgelopen wapendebat, soepele wetten: vier vragen over de aanslag in Texas

Kort nadat hij 18 jaar was geworden, anderhalve week geleden, liep Salvador Ramos uit het Texaanse plaatsje Uvalde een wapenwinkel in. Hij kocht twee semiautomatische geweren en munitie. Gisteren trok hij daarmee naar een basisschool waar hij zeker negentien kinderen en twee volwassenen doodschoot.

Volgens Roland Gutierrez, die namens de Democraten in de Senaat in Texas zit, was het kopen van wapens zo'n beetje "het eerste" wat Ramos deed na zijn verjaardag. De minimumleeftijd om een wapen te mogen kopen en dragen in Texas stond altijd op 21 jaar, maar eind vorig jaar besloot de staat onder bepaalde voorwaarden die leeftijd te verlagen naar 18 jaar.

Het is niet duidelijk of Ramos aan die voorwaarden voldeed, maar de nieuwste school shooting in Amerika zwengelt wel voor de zoveelste keer de discussie over de wapenwetgeving in de VS aan. Vier vragen over de aanslag in Uvalde.

Welke school shootings gingen er vooraf aan die in Uvalde?

De aanslag in Uvalde is de dodelijkste op een school in de VS sinds 2012, toen twintig leerlingen en zes medewerkers van de basisschool Sandy Hook in Connecticut werden doodgeschoten. Enkel bij de school shooting op Virginia Tech in 2007 vielen meer doden (33). Sinds 'Sandy Hook' zijn er in de VS vele tientallen schietincidenten geweest op scholen waarbij doden vielen.

In 2018 was er voor het laatst een schietpartij op een school waarbij meer dan tien doden vielen. In Parkland, in Florida, schoot een 19-jarige man zeventien mensen dood op de school waar hij vanaf was gestuurd.

Is er iets veranderd na die schietpartijen?

Een emotionele president Obama zei na de aanslag op Sandy Hook werk te willen maken van het hervormen van de wapenwetgeving in zijn land. "Als land hebben we dit nu te vaak meegemaakt", zei hij in een toespraak, waarna hij een reeks schietincidenten opsomde.

Maar zelfs de gewelddadige dood van twintig kinderen tussen 6 en 7 jaar blijkt tien jaar later op landelijk gebied weinig noemenswaardigs te hebben veranderd. Het recht om wapens te hebben en te dragen is verankerd in de Amerikaanse grondwet in het zogeheten Second Amendment. Veel Amerikanen, zowel Democraten als Republikeinen, hechten veel waarde aan dat grondrecht.

Wel spreken vooral Democraten zich nu al langere tijd uit voor een federale herziening van de regels. De vaak jonge en labiele schutters op scholen kunnen extreem gemakkelijk aan wapens komen. Zo kon Salvador Ramos zijn wapens kopen dankzij de relatief soepele regels in Texas; elke staat heeft de vrijheid de wapenwetten naar eigen smaak in te richten.

Verder doen schietpartijen buiten scholen, zoals de aanslagen in Las Vegas in 2017 (zestig doden) of die van deze maand in Buffalo (tien doden), de discussies over wapenwetgeving oplaaien. Dat debat wordt door de sterke tegenstellingen alleen gekleurd door de partijpolitiek en is enorm gepolariseerd. Hervormingsvoorstellen stranden steevast in het Congres.

NOS op 3 legde drie jaar geleden al uit waarom het wapendebat in de VS muurvast zit:

Hoeveel vuurwapens worden er eigenlijk verkocht in de VS?

Vorig jaar kochten Amerikanen naar schatting bijna 20 miljoen geweren. Dat was ruim 12 procent minder dan in recordjaar 2020, maar alsnog was het een van de drukste jaren voor de Amerikaanse vuurwapenindustrie, schrijft zakenblad Forbes.

De toenemende verkoop van het aantal vuurwapens zou een effect zijn van de coronapandemie en de economische gevolgen daarvan; meer Amerikanen zijn zich zorgen gaan maken om hun veiligheid.

Ook werd er gevreesd dat onder de nieuwe president Biden het lastig zou worden om wapens te kopen, wat vermoedelijk tot een piek aan verkopen heeft geleid. Tegelijk ziet het land overigens ook steeds meer doden door vuurwapengeweld. Vorig jaar waren dat er bijna 21.000. Voor de pandemie, in 2019, waren dat er nog ruim 15.000.

Hoe wordt er nu gereageerd in de VS?

President Biden riep in een toespraak vanuit Witte Huis op tot strengere wapenwetgeving in zijn land. Hij vroeg verder zijn landgenoten "in hemelsnaam eens op te staan" tegen de machtige wapenlobby in de VS. "Waarom laten we dit toch gebeuren?", zei hij woedend. Zijn collega's uit de Democratische partijen kwamen met soortgelijke reacties.

Republikeinse politici reageerden eveneens met afschuw op het drama. Zo sprak Mitch McConnell, de Republikeinse leider in de Senaat, van "afgrijselijk geweld". Hij sprak net als andere Republikeinen alleen niet over het aanpassen van de wapenwetgeving. Sterker: de afgelopen jaren pleitten Republikeinse politici zelfs voor meer wapens om het vuurwapengeweld tegen te gaan; in meerdere staten zijn voorstellen ingediend om leraren te bewapenen.

In deze video zijn een aantal reacties van politici te zien:

Het ergert de maatschappelijk geëngageerde basketbalcoach Steve Kerr mateloos. Kerr speelt momenteel met zijn club Golden State Warriors om de NBA-titel, maar wilde het kort nadat hij hoorde over de schietpartij in Uvalde niet meer over basketbal hebben. Geweld heeft ook zijn leven getekend, want zijn vader is omgekomen bij een terroristische aanslag in het Midden-Oosten.

Op een persconferentie hield hij een emotioneel betoog over wat er volgens hem mis is in het land. Volgens Kerr wordt de VS "gegijzeld" door vijftig senatoren "die weigeren om zelfs maar te stemmen over wijzigingen, omdat ze hun eigen macht willen behouden".

De emotionele persconferentie van Kerr: