Tweet van VN-rapporteur 'is niet hoe onderzoeker te werk moet gaan'

Hij had zijn conclusie al klaar voordat hij gedegen onderzoek had gedaan, stellen Nederlandse politievakbonden over VN-rapporteur Nils Melzer. Die uitte deze week harde kritiek op het politiegeweld bij een coronaprotest in Den Haag, een jaar geleden. De politiebonden gaan daarover een officiële klacht indienen bij de Verenigde Naties.

"Wij vinden het goed dat de VN dit onderzoek doet", zegt voorzitter Gerrit van de Kamp van Politievakbond ACP. "Maar dan wel door iemand anders dan deze persoon, want hij heeft zijn conclusies al getrokken", licht hij toe op NPO Radio 1.

#Marteling

Maar wat is de functie van een VN-mensenrechtenrapporteur en hoe opvallend is zijn tweet van 3 januari? Daarin spreekt Melzer van "een van de walgelijkste voorbeelden van politiegeweld" en doet hij een oproep om deze agenten en hun leidinggevenden te vervolgen "wegens #marteling".

De tweet was gericht aan het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken:

Dat Melzer zich als speciaal rapporteur Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment openlijk uitspreekt over incidenten die hij als marteling ziet, is niet vreemd. De Zwitser heeft de bevoegdheid om elk land ter wereld op foltering aan te spreken, valt te lezen op de website van de VN-mensenrechtencommissie.

'Op Twitter aan het scrollen'

"Hij mag landen er achter de schermen op aanspreken, of in het openbaar zoals nu." Toch is de huidige gang van zaken opvallend, vindt Antoine Buyse, hoogleraar rechten van de mens aan de Universiteit Utrecht. "Op mij wekt het de indruk van iemand die op Twitter aan het scrollen is, iets ernstigs ziet en er meteen wat over zegt", zei hij gisteravond in Met Het Oog Op Morgen.

De VN-rapporteur had bijvoorbeeld niet gecheckt of er al een strafrechtelijk onderzoek in gang was gezet tegen de agenten uit het filmpje, wat wel het geval is. Ook lijkt Melzer zijn conclusie over de situatie te hebben gebaseerd op één filmpje op sociale media. Volgens de politie heeft de rapporteur geen contact gehad met het demissionaire kabinet, de politie of het Openbaar Ministerie voordat hij zijn tweet verstuurde.

Buyse: "Dit is niet hoe een goede onderzoeker te werk zou moeten gaan. Hij is een hoogleraar mensenrechten en zijn rapporten zijn altijd heel genuanceerd en precies, daar past dit helemaal niet bij." Buyse vindt wel dat er sprake lijkt van buitenproportioneel geweld door de politie, wat dus strafrechtelijk wordt onderzocht.

Een autoriteit

Melzer wordt door deskundigen omschreven als een autoriteit op het gebied van mensenrechten. Hij heeft jarenlange ervaring bij hulporganisatie Rode Kruis en is vijf jaar speciaal VN-rapporteur. "Het is echt iemand met een enorme staat van dienst", zegt Cedric Ryngaert, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit Utrecht.

Ook hij is verbaasd over de bewoordingen van Melzer. "Dit is niet hoe een academicus zich gedraagt, maar hij doet dit echt in zijn hoedanigheid als rapporteur."

Provocatief

Een VN-rapporteur heeft alleen de autoriteit om zaken aan te kaarten, niet om een onderzoek af te dwingen. Via naming en shaming worden landen internationaal onder druk gezet om in actie te komen. Daarbij kan provocatief te werk gaan misschien meer resultaat opleveren, speculeert Ryngaert over de mogelijke strategie van Melzer.

"Kennelijk heeft hij de neiging snel te willen reageren", aldus Buyse. Dat is volgens hem soms ook noodzakelijk als het gaat om marteling en noodsituaties. Maar hier lijkt volgens Buyse sprake van "een schot voor de boeg" door de VN-rapporteur.

Bezoek aan Nederland

Overigens komt Melzer in maart naar Nederland. Het thema van zijn officiële bezoek is politiegeweld. Hij zal dan in gesprek gaan met de politie, regering, hulporganisaties en slachtoffers. Ook de demonstratie waarover Melzer heeft getwitterd zal dan aan bod komen.

Nederland wordt vaker op de vingers getikt door rapporteurs van de VN-mensenrechtenorganisatie. Die hebben in het verleden bijvoorbeeld zware kritiek gehad op het racistische karakter van Zwarte Piet en het woonbeleid van Rotterdam.