'Een stofzuiger uit de hemel': hoe het zó mis kon gaan in Mayfield

Een naargeestige stilte trof correspondent Lucas Waagmeester dit weekend aan in Mayfield. De meeste inwoners werden hier dakloos door de tornado van dit weekend en vanwege de kou hebben ze elders opvang gezocht. "Mensen die even komen kijken, zijn in shock."

"Tientallen kilometers voor Mayfield ligt al overal puin: stukken van daken, kliko's, huizen die zijn neergekwakt op de weg. In de strook die direct geraakt is, lijkt het alsof er een stofzuiger uit de hemel is gekomen die alles in een strook van 2 kilometer breed heeft opgezogen. Mayfield is echt volledig verwoest."

Het dodental van de tornado nadert de 100, een ongebruikelijk hoog aantal. Waagmeester: "Dit deel van Amerika is wel wat gewend, maar verwoesting in zo'n uitgestrekt gebied is niet vaak vertoond. De verwoesting is echt totaal."

Op dronebeelden uit het gebied is de schade te zien:

Meteorologen komen woorden tekort om te beschrijven hoe uitzonderlijk de situatie is. Tornado's zijn zeldzaam in december en al helemaal met deze kracht. De weerdienst houdt er serieus rekening mee dat de tornado er eentje van de hoogste categorie was, EF5. Dat is een zeldzaamheid onder de 1200 twisters die de VS jaarlijks meemaakt: de laatste was in 2013.

Daarnaast hield deze tornado uitzonderlijk lang aan: waar het natuurgeweld meestal na een paar minuten is uitgeraasd, hield deze slurf het urenlang vol over een afstand van ruim 300 kilometer, door vier staten. Mogelijk heeft deze 'Quad State Tornado' daarbij het record gebroken dat de 'Tri State Tornado' in 1925 vestigde.

"Je moet je voorstellen dat over die hele lengte alles in een strook van ongeveer een kilometer breed volledig is verwoest", schetst NOS-weerman Peter Kuipers Munneke. "Uit radaranalyses blijkt dat brokstukken en puin tot 10 kilometer hoogte zijn opgewerveld. Dat is ongekend."

Kuipers Munneke legt uit dat het samenvallen van drie weerpatronen boven Kentucky het fatale weer veroorzaakte. "Heel warme lucht uit de Golf van Mexico kwam hier in botsing met koude lucht uit de Rockies en Canada. Doordat de straalstroom precies boven die botsende luchtsoorten lag, werd de lucht nog harder omhoog gezogen."

Dat deze omstandigheden zich nu in de winter voordeden - terwijl het tornadoseizoen van april tot juni duurt - komt deels door de aanwakkerende werking van La Niña. Door dat grillige weereffect is het op dit moment ongebruikelijk zacht weer in het zuiden van de VS.

Daarnaast, waarschuwt de directeur van de Amerikaanse rampendienst FEMA, wordt door klimaatverandering de kans op dit soort extreem weer steeds groter. "Dit wordt het nieuwe normaal", zei Deanne Criswell tegen CNN. "De gevolgen van klimaatverandering zijn de crisis van onze generatie."

Verraderlijk

Lokale meteorologen waarschuwden in aanloop naar het noodweer plaatsgenoten om een veilig heenkomen te zoeken, soms met urenlange weerupdates via de media. Niet iedereen slaagde daar nog in: veel van de werknemers van de ingestorte kaarsenfabriek besloten juist daar maar hun toevlucht te zoeken. Men was er 's avonds laat nog aan het werk omdat de kerstperiode de drukste tijd is voor de kaarsenmaker. Acht medewerkers kwamen om, acht anderen worden nog vermist.

Bovendien is bij tornado's niet altijd duidelijk waar het best geschuild kan worden: de slurf verplaatst zich verraderlijk onvoorspelbaar. Kuipers Munneke: "Als je naar de beelden kijkt dan zie je weggevaagde woonwijken terwijl een paar honderd meter verderop de bomen nog gewoon overeind staan."

In Mayfield zag correspondent Waagmeester dat de inwoners zich inmiddels vooral met praktische zaken bezighouden. De eerste hulpverleners kwamen aan om geknakte bomen van de weg te halen en neergekomen stroomdraden te verwijderen.

"Men is op kleine schaal aan het puinruimen, om de straten begaanbaar te maken voor het grote materieel. Maar er moet daarna nog heel veel gebeuren: het grootste deel van het stadje moet helemaal opnieuw worden opgebouwd: scholen, winkels, voorzieningen."

"Ze staan nog helemaal aan het begin van een proces dat maanden of jaren zal gaan duren."

Een klein lichtpuntje voor één inwoner: Waagmeester spotte haar hond tussen de ruïnes: