'Nederlandse adoptiestop ontneemt Zuid-Afrikaanse kinderen de kans op een gezin'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Het kabinet zette ruim twee maanden geleden buitenlandse adopties tijdelijk stop wegens misstanden. In Zuid-Afrika, een van de landen van waaruit kinderen werden geadopteerd, herkennen ze zich daar niet in.

Bij de familie Campher hangt de muur vol met foto's van baby's en peuters. De afgelopen zeven jaar zorgde het echtpaar Barbara en Thinus in hun woonhuis voor bijna honderd kinderen. Drie kinderen werden geadopteerd door Nederlanders. Momenteel zorgen ze voor zes kinderen.

"We houden de opvang klein zodat het als een gezin voelt," vertelt Thinus Campher. "Als we een uitje doen, dan kunnen we met zijn allen gaan, dat kan niet als we voor nog meer kinderen zouden zorgen. Zes is onze max."

Naar Nederland

Heel binnenkort is er een kind minder. "Een 6-jarige jongen waar we al jaren voor zorgen gaat naar Nederland." Hij is voorlopig de laatste uit dit opvanggezin. De enige reden dat zijn adoptie doorgaat, is dat hij al in de adoptieprocedure zat toen interlandelijke adoptie werd opgeschort.

Correspondent Elles van Gelder ging op bezoek bij de opvang van het gezin Campher:

Adoptie werd stopgezet na het rapport van de commissie-Joustra waarin gesproken wordt over misstanden als kinderhandel, het afstaan onder dwang, corruptie en vervalsing van documenten. De commissie onderzocht de adoptie van kinderen uit met name Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka gedurende de periode 1967 tot en met 1997, maar stuitte ook op structurele problemen die nog altijd niet zijn opgelost.

Vanuit Zuid-Afrika kwamen volgens het Nederlandse Ministerie van Justitie tussen 2015 en 2019 in totaal 94 kinderen naar Nederland. Het land werd niet specifiek onderzocht door de commissie.

'Geen klachten'

Tebogo Mabe, directeur adoptie van het Zuid-Afrikaanse ministerie van Sociale Zaken, zegt zich niet bewust te zijn van misstanden in zijn land. "We hebben hier geen gevallen of klachten gehad," zegt hij. "Maar we willen Nederland de ruimte geven om dit te onderzoeken want het is in het belang van de kinderen."

Dat alles uiterst zorgvuldig gebeurt in Zuid-Afrika zegt ook Debbie Wybrow, die als advocate juridisch betrokken was bij 35 adopties naar Nederland. Ze haalt een adoptiedossier uit de kast van haar thuiskantoor. Het is 260 pagina's dik. "Ik zeg niet dat er nooit iets mis gaat maar, ik ben me van geen zaak bewust. De procedures in Zuid-Afrika behoren tot de strengste ter wereld."

In tegenstelling tot de Zuid-Afrikaanse regering pleit ze ervoor adopties zo snel mogelijk toe te staan uit haar land, in het belang van het kind. "Ik snap niet hoe de stop een goede zaak is. Doe onderzoek naar misstanden en controleer de nieuwe adopties beter. Maar een wereldwijde stop vernietigt de rechten van het kind en kansen op een gezinsleven."

laatste optie

Volgens de commissie-Joustra konden misstanden onder meer ontstaan en voortbestaan, omdat adoptie te lang is gezien als het redden van kinderen in nood. Maar voor de kinderen die vanuit Zuid-Afrika naar Nederlandse adoptieouders gaan, is het toch echt de laatste en enige optie, zegt Wybrow. "Het gaat om kinderen waar we hier echt geen plek voor hebben kunnen vinden."

Veel van de kinderen die naar het buitenland gaan, zijn óf ouder, of hadden gezondheidsproblemen of emotionele schade. "We zoeken altijd eerst naar een lokale oplossing, maar Zuid-Afrikanen willen het liefst een gezond kind dat jonger is dan een jaar oud," vertelt Renata Malan, die als sociaal werker samenwerkt met Wybrow.

Huiverig

"Als er een vorm van trauma is, zoals een moeder die verslaafd was of misbruikt, of als het om een kind gaat dat ten vondeling is gelegd en waar dus niets van bekend is, dan zijn Zuid-Afrikanen vaak huiverig om te adopteren. Ze willen weten hoe de zwangerschap was."

Een uur rijden van de kleinschalige opvang bij de familie Campher, ligt Goeie Hoop, een kinder- en jeugdopvangcentrum. Het wordt geleid door een Nederlands echtpaar. Het woord kindertehuis gebruikt Ida Born liever niet meer, vanwege de negatieve connotatie.

Maximale capaciteit

Tientallen kinderen tussen de twee en achttien jaar oud rennen over het grote grasveld en spelen voetbal en korfbal. "We hebben momenteel 48 kinderen en zitten op onze maximale capaciteit," vertelt Ida Born. "Er is een wachtlijst."

In eerste instantie dachten Born en haar man zelf aan adopteren uit Zuid-Afrika naar Nederland. Maar juist met het idee dat kinderen beter af zijn in eigen land, gooiden ze hun plannen om en vestigden ze zich in Zuid-Afrika. "Toch zie ik nu dat er echt kinderen zijn die buiten de boot vallen. Het zou fijn zijn als de optie tot buitenlandse adoptie blijft bestaan. Ieder kind heeft recht op ouders en familie."