Twee dagen Tjeenk Willink: kiertje voor Rutte en veel ideeën voor betere bestuurscultuur

Informateur Herman Tjeenk Willink heeft vanavond het Binnenhof verlaten met een tas vol paperassen met moeilijk huiswerk. Twee dagen van 09.00 tot 18.00 uur heeft de 79-jarige minister van Staat in de historische Stadhouderskamer geluisterd naar zeventien partijleiders.

Hij heeft ook vragen gesteld. Hoe denkt iedereen over de vorming van een nieuw kabinet? En, niet onbelangrijk: wat zijn de ideeën over het creëren van een andere bestuurscultuur?

Dat er sprake is van een zeer lastige kabinetsformatie is inmiddels geen nieuws meer. In een mum van tijd hebben allerlei partijen, ook uit de coalitie, VVD-leider Rutte de rug toegekeerd. Rutte heeft gesproken over een andere baan voor het kritische CDA-Kamerlid Omtzigt en nu wordt hij gezien als een belangrijke veroorzaker van een verziekte bestuurscultuur op het Binnenhof.

Praatmarathon

Het is aan formatie-nestor Tjeenk Willink om een oplossing te zoeken voor de impasse. Zijn eerste zet bestond uit deze tweedaagse praatmarathon en wat er in de Stadhouderskamer exact is besproken, blijft voorlopig geheim. Wel hebben alle partijleiders na afloop van hun bezoek de wachtende pers te woord gestaan.

Kijk hier naar een videocompilatie van de interviews na afloop:

Alle partijen vinden dat er een betere bestuurscultuur moet komen in Den Haag. De relatie tussen het kabinet en de Tweede Kamer is snel aan verbetering toe, zo is de algehele conclusie. "Macht en tegenmacht" zijn inmiddels veelgehoorde woorden op het Binnenhof.

Op het bureau van Tjeenk Willink zijn allerlei ideeën gelanceerd: van een dunner regeerakkoord, de invoering van burgerfora en meer meldpunten tot een 'controleerakkoord' waarin staat hoe de Tweede Kamer de uitwerking van wetten in de gaten houdt.

Niet bang

Ook moet er minder fractiediscipline komen, zodat Kamerleden hun eigen mening in plaats van die van hun partij verkondigen. En partijleider Van der Plas van BBB wil een nieuwe verdeling van de zitplaatsen in de plenaire zaal, zodat linkse en rechtse partijen wat meer door elkaar komen te zitten. PVV-leider Wilders zegt dat een dun regeerakkoord niet zaligmakend is. "Wat je ook verzint, je moet als Kamerlid vooral oppositie durven te voeren en niet bang zijn dat je dan een toekomstig baantje misloopt."

Een aantal partijen, zoals Bij1, BBB, Denk en de PVV denken dat de bestuurscultuur al verbetert als de VVD-leider vertrekt. "Rutte is de belichaming van de foute bestuurscultuur", beklemtoonde Denk-leider Azarkan na zijn gesprek.

Deur

Een aantal partijen zegt definitief niet met Rutte in een kabinet te willen, zoals Bij1, BBB, Denk, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie, SP en PVV. Voor een aantal partijen staat de deur nog op een kier, valt op te maken uit hun reactie na afloop van het gesprek. Bij de kleine partijen geldt dit voor JA21, SGP, Volt en 50Plus. Maar met zulke kleine partijen is geen meerderheidskabinet te vormen.

Oppositiepartijen GroenLinks en PvdA houden duidelijk hun kaarten voor de borst en blijven benadrukken dat de oplossing van de kabinetsimpasse niet bij hen ligt. Dat geldt wellicht wel voor D66 en het CDA, maar die blijven ook zwijgen.

Het is nog onduidelijk wat Tjeenk Willink volgende week gaat doen. Hij heeft drie weken de tijd om een oplossing te vinden. Tot die tijd zwijgt ook de belangrijkste hoofdrolspeler Rutte. Hij was als laatste aan de beurt en zei vanavond: "Mijn gesprek leent zich niet voor openbare reflectie. Dat zal het proces niet bevorderen."