Demonstranten Wit-Rusland weer in actie: 'Hoe meer mensen gaan, hoe veiliger'

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

• Chiem Balduk

  Redacteur online

"De winter was van Loekasjenko, de zomer is van ons." Met die leus probeert Svetlana Tichanovskaja het protest in Wit-Rusland opnieuw aan te wakkeren en te laten zien dat president Loekasjenko nog niet gewonnen heeft.

"Elke dag worden er mensen in de gevangenis gegooid, maar ondanks al deze repressie zijn mensen er klaar voor. De proteststemming heeft hij niet kapotgemaakt", zegt Tichanovskaja in een interview met Politico.

De vraag is of Wit-Russen dit weekend net zo massaal de straat op durven als afgelopen zomer. Weken achtereen protesteerden tien- tot honderdduizenden mensen om eerlijke verkiezingen te eisen. Loekasjenko reageerde met keiharde onderdrukking: duizenden werden opgesloten of veroordeeld tot jarenlange celstraffen.

Volgens mensenrechtenorganisaties zijn ruim 30.000 demonstranten door de oproerpolitie OMON opgepakt. Ook afgelopen week alweer tientallen, in aanloop naar de nieuwe protestdag. CNN publiceerde deze week nieuwe gelekte politiebeelden van gevluchte demonstranten, waarop te zien is hoe de politie demonstranten mishandelt en zelfs beschiet.

Permanente angst

De repressie hakt erin bij de protestbeweging. "Ik leef sinds afgelopen zomer permanent in angst", zegt demonstrant Yuliya Hlushko (23). In september werd ze hardhandig door de OMON tegen de grond gewerkt bij een klein protest in haar buurt. "Sindsdien ben ik bang dat ze me weer komen halen."

Veel mensen hebben lang vastgezeten of zitten dat nog steeds. Anderen zijn hun baan verloren of naar het buitenland vertrokken. Vrienden van Hlushko vluchtten naar Polen en Oekraïne. Dat is voor haar geen optie, vanwege haar verplichte tewerkstelling bij een staatsbedrijf. "Ik weet ook niet of ik mijn land wil achterlaten, want ik wil niet dat mijn moeder of iedere andere Wit-Rus in een soort Noord-Korea moet opgroeien." Er rest dus niets anders dan protesteren: "We zijn banger voor de toekomst dan voor het geweld."

De 31-jarige vertaalster Ksenia Abibak vluchtte eind vorig jaar naar Litouwen, maar keerde afgelopen maand terug. Ze is dit weekend dan ook weer van de partij. "Stoppen? Geen denken aan. Het voelde niet goed om weg te zijn." De terugreis was niet gemakkelijk: aan de grens werd ze drie uur verhoord, maar uiteindelijk doorgelaten.

"Bijna elk Wit-Russisch gezin is op een bepaalde manier wel getroffen door de represailles van de overheid", zegt Marina Ulyashina, vertegenwoordiger van de diaspora in Nederland. Betogers zijn daardoor uitgeput en bedeesd. "We weten inmiddels: als we de straat op gaan, is er een grote kans dat we niet thuiskomen. Mensen zijn nu veel voorzichtiger."

Het is nu ook moeilijker om mensen te mobiliseren. Ulyashina: "Veel mensen hebben Telegram verwijderd van hun telefoon omdat ze daarvoor opgepakt kunnen worden en populaire groepen die de protesten eerder coördineerden hebben hun kanalen moeten sluiten."

De demonstranten die met de NOS wilden spreken zijn desondanks optimistisch. "Het politiegeweld zal enorm zijn, maar daar zijn we inmiddels aan gewend", zegt de twintiger Andrej Isatsjenko. "Niets doen is geen optie."

Ondergronds doorgegaan

Dat vindt de 35-jarige architect Dzmitry ook: "Hoe meer mensen gaan, hoe veiliger het is. Tegen 200.000 mensen kunnen de autoriteiten weinig beginnen, dat moeten we niet vergeten".

In de wintermaanden werd er nog steeds bijna dagelijks door kleine groepjes gedemonstreerd, maar niet meer zo massaal als in de zomer, vertelt Dzmitry. Hij woont in Minsk en is een fervent demonstrant. "We zijn ondergronds doorgegaan, door vuurwerk af te steken, vlaggen op te hangen en symbolen te projecteren met lichtlasers. Dat kunnen de autoriteiten niet controleren en het geeft ons goede moed."

Dzmitry verwacht dat de slechte economische situatie mobiliserend werkt. "Afgelopen zomer deden veel mensen niet mee aan de stakingen of protesten, omdat ze bang waren hun baan te verliezen. Maar nu worden veel salarissen niet eens uitbetaald en verliezen mensen hun baan omdat het economisch zo slecht gaat. Als dat doorzet, hebben mensen niets meer te verliezen."

Hij sluit zich aan bij de leus van Tichanovskaja: "De winter was voor Loekasjenko, maar wij zijn uitgerust en er weer klaar voor. Nu schijnt de zon en zijn we niet bang. Ook al worden we opgepakt en moeten we wellicht een paar weken de gevangenis in. Het is een prijs die ik, en veel mensen met mij, bereid zijn te betalen."