Het wordt een cruciale dag voor de avondklok: dit kun je verwachten

• Lennart Bloemhof en Remco Andringa

De avondklok wacht een cruciale dag. Het gerechtshof behandelt het hoger beroep dat door het demissionaire kabinet is aangetekend in de zaak over het per direct intrekken van de coronamaatregel. Daarnaast stemt de Eerste Kamer over de avondklokspoedwet die gisteren een meerderheid kreeg in de Tweede Kamer.

Hoe ziet de dag eruit?

Rond 10.00 uur begint bij het gerechtshof in Den Haag het hoger beroep in de avondklokzaak. Het is het vervolg op een chaotische dinsdag, waarop de voorzieningenrechter in een kort geding oordeelde dat de avondklok meteen opgeheven moest worden. In de roerige uren daarna dwong de Staat via een spoedappèl af om de maatregel in ieder geval tot de uitspraak in het hoger beroep in stand te houden.

Vandaag wordt de zaak inhoudelijk behandeld. Net als dinsdag bij het spoedappèl is Marie-Anne Tan-de Sonnaville voorzitter van het hof in de zaak. De raadsheer werd toen na een rommelig begin van de zitting gewraakt door actiegroep Viruswaarheid, omdat ze vooringenomen zou zijn. Dat wrakingsverzoek werd afgewezen.

De uitspraak in het spoedappèl, dinsdag:

De Staat krijgt vandaag als eerste het woord, als partij die in hoger beroep is gegaan. Verschil met de zaak van dinsdag is dat er nu drie rechters naar de zaak kijken, in plaats van één. Het gerechtshof zal vermoedelijk relatief snel tot een uitspraak komen, om de onzekerheid rond de avondklok weg te nemen.

Anderhalve kilometer verderop en nagenoeg gelijktijdig met het hoger beroep, rond 09.30, buigt op het Binnenhof de Eerste Kamer zich over de avondklokspoedwet. In de ochtend krijgen senatoren spreektijd. In de middag beantwoordt minister Grapperhaus (Justitie) vragen, waarna er aan het eind van de middag wordt gestemd.

Waarom speelt dit tegelijk?

Omdat het demissionaire kabinet niet het risico wil lopen dat de avondklok wordt geschrapt. De voorzieningenrechter oordeelde dat het kabinet bij het invoeren van de avondklok onterecht gebruik heeft gemaakt van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg), bedoeld voor acute noodsituaties waarbij in allerijl maatregelen genomen moeten worden.

Als het hof net als de rechtbank oordeelt dat de avondklok op basis van de verkeerde rechtsgronden is ingevoerd, geldt de maatregel per direct niet meer. Zodoende werd woensdag meteen een spoedwet naar de Kamer gestuurd, als een soort avondklokvangnet. De Eerste Kamer werd verzocht de wet vandaag nog te behandelen.

Wat staat er op het spel in het hoger beroep?

In de eerste plaats de geloofwaardigheid van het coronabeleid van het demissionaire kabinet. Als het hof tot hetzelfde oordeel komt als de voorzieningenrechter is dat een kras op het coronabeleid van de regering.

"Ze hadden al het imago dat het rammelt, en dat wordt er nu niet beter op", zei politiek verslaggever Ron Fresen eerder al.

Wat zal de teneur zijn in de Eerste Kamer?

De verwachting is dat de gang van zaken rond het instellen van de avondklok flink bekritiseerd zal worden, net als gisteren in de Tweede Kamer. "Daarnaast let de Eerste Kamer altijd wat meer op de juridische kant en juist nu de juridische onderbouwing ter discussie staat, zullen ze daar waarschijnlijk nog scherper op zijn", zegt politiek verslaggever Wilco Boom.

Hij verwacht wel dat de spoedwet wordt aangenomen, afgaande op de ruime meerderheid gisteren in de Tweede Kamer met steun van de partijen VVD, CDA, D66, ChristenUnie, SP, GroenLinks, PvdA en 50Plus. Vervolgens zou de wet dezelfde dag nog in werking kunnen treden als hij is gepubliceerd op de site van de Staatscourant.

Hoe groot is de kans dat de avondklok na vandaag geldt?

Zeer groot. Demissionair premier Rutte zei gisteren eerst de uitspraak van het gerechtshof af te willen wachten, voordat hij eventueel de spoedwet wil gebruiken. Mocht de uitspraak in het nadeel van de Staat uitvallen, dan heeft het kabinet de spoedwet achter de hand om de avondklok in stand te houden.

Rutte legde gisteren in de Kamer uit waarom hij eerst het hoger beroep wil afwachten: