Dit is de actiegroep die de avondklok tot wankelen brengt
De actiegroep Viruswaarheid verraste gisteren vriend en vijand door een rechter een streep te laten zetten door de avondklok. Die uitspraak is voorlopig opgeschort, maar het al dan niet tijdelijke succes roept opnieuw de vraag op waar deze stichting precies voor staat en wie de achterban is.
Aanhangers zien Viruswaarheid als een van de weinige groepen die echt kritisch nadenken over de coronamaatregelen. Voorman Willem Engel omschrijft het zelf als een mensenrechtenorganisatie. "Een nieuwe Amnesty", zegt de 43-jarige dansleraar, die tijdens het schrijven van zijn proefschrift stopte met de biomedische wetenschap. "We zullen ons met alles blijven verzetten tegen de dictatuur."
De strijd van de actiegroep gaat ook verder dan corona, vertelde hij vanochtend in NRC. Engel bepleit "een fluwelen revolutie", waarbij "Rutte en zijn team" worden opgepakt en aangeklaagd. "En uiteindelijk moet ook de Tweede Kamer worden afgeschaft."
'Schaduwministers'
Hyperbolen, onwaarheden en complottheorieën schuwt de actiegroep niet. De democratie en de rechtsstaat zijn volgens de Rotterdammer de facto uitgeschakeld in de aanpak van de coronacrisis. Engel stelt dat het kabinet en het RIVM, met de OMT-leden als "schaduwministers", de pandemie opkloppen voor een eigen politieke agenda.
De crisis bestaat volgens de groep alleen op papier en Viruswaarheid is daarom tegen alle huidige coronamaatregelen. En Engel beweert dat de IC's nooit vol hebben gelegen en dat het coronavirus niet erger is dan een griepje.
'Te complotterig'
Deze extreme standpunten worden zwaar bekritiseerd en weerlegd door virologen. Maar ook uit andere hoek klinkt kritiek. Maurice de Hond, de opiniepeiler die zelf bekendstaat om zijn kritische houding tegenover het coronabeleid, zei vorige maand tegen NRC: "Ik vind dat hij soms te ver gaat in het complotterige."
Viruswaarheid zoekt steeds vaker de rechtszaal op om de strijd te voeren, voorheen gebeurde dat vooral bij demonstraties. Inmiddels hebben Engel en zijn juridisch adviseur Jeroen Pols twaalf procedures aangespannen tegen de Staat. De twee kennen elkaar al veel langer. Pols hielp de vader van Engel op juridisch vlak, onder meer bij de rechtszaken rondom diens camping Fort Oranje die in 2017 werd ontruimd.
Hier zie je hoe die dag voor het duo verliep:
De actiegroep wordt naar eigen zeggen gefinancierd door donateurs. Volgens Engel zijn het er een paar duizend, die donaties geven van tussen 5 en 100 euro.
De Facebook-pagina heeft 15.000 likes en ruim 55.000 volgers. Engel omschrijft zichzelf als coördinator, "in het algemeen maar specifiek voor de groep wetenschap". De Facebook-groep herbergt volgens hem ongeveer tien verschillende onderzoeksgroepen over thema's als immunologie en ventilatie.
'Nieuwszender'
"We zijn inmiddels ook een soort nieuwszender", zegt de voorman. Er zijn redacteuren en vertalers die de livestreams op sociale media bemannen. "Ons team bestaat voornamelijk uit Nederlanders. Maar we werken nauw samen met vergelijkbare groepen in de VS, Duitsland, België en Frankrijk."
De aanhang van de groep laat zich niet in een categorie vatten, behalve dat het allemaal uitgesproken tegenstanders zijn van het Nederlandse coronabeleid. Jong, oud, alleenstaand, gezinnen: je zag het allemaal bij de door Viruswaarheid georganiseerde betogingen.
Doodsbedreigingen
"Liefde, geduld, waarheid en eenheid zijn onze kernbegrippen", zegt de Rotterdamse voorman. Maar vorig najaar kwam de groep op een andere manier in het nieuws.
Nadat Engel op Facebook het telefoonnummer had gedeeld van een verzorgingstehuis dat tegen de zin van de actiegroep was gesloten vanwege een corona-uitbraak, werd het personeel telefonisch bedreigd. "Ik wens u een langzame, pijnlijke en eenzame dood", kreeg een medewerker te horen.
"Het is absoluut niet waar dat ik opgeroepen heb tot verbaal geweld", reageert Engel. Hij zegt juist te hebben benadrukt aan zijn volgers dat bellers beleefd moesten blijven. "Want niet de telefonist maar de directeur is ervoor verantwoordelijk. En het zou ook goed kunnen dat de daders het expres hebben gedaan om ons te framen."
'Extremistische onderstroming'
Los van de vraag wie verantwoordelijk was voor de doodsbedreigingen, het verzet tegen de coronamaatregelen is het afgelopen half jaar grimmiger geworden. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid waarschuwde in een rapport voor de "extremistische onderstroming" binnen de stroming van activisten.
Factchecker Pepijn van Erp schreef vorig jaar een analyse over een aantal beweringen van Engel. Van Erp is bestuurslid van Stichting Skepsis, die sterke beweringen controleert. "Toen ik het ging volgen, zag ik in de uitingen van Viruswaarheid steeds meer dat complottheorieën de boventoon gingen voeren. Bijvoorbeeld dat er sprake is van een bewuste strategie van westerse mogendheden in Europa om een soort controlemaatschappij in te richten zoals in China."
Maar ongeacht de motivatie van Viruswaarheid: vrijdag wordt dankzij Engel c.s. duidelijk wat het rechterlijke oordeel is over de avondklokmaatregel van het kabinet.