Terrorismebestrijder: meer polarisatie te zien sinds coronapandemie

Sinds de uitbraak van het coronavirus is de maatschappelijke onrust zichtbaarder geworden, zowel op straat als op sociale media. Complottheorieën verspreiden zich snel. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), Pieter-Jaap Aalbersberg, schrijft in zijn nieuwe Dreigingsanalyse dat er veel verschillende polariserende groepen en individuen online actief zijn die elkaar vinden in het afwijzen van de overheid en het overheidsbeleid. In de Dreigingsanalyse wordt specifiek gewezen op de rol van de stichting de Blauwe Tijger, die "een ultraconservatieve uitgeverij" wordt genoemd.

Volgens de terrorismebestrijders steunt deze stichting de protestacties van boeren financieel. De Blauwe Tijger wordt gezien als een doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën. De NCTV ziet er een van de organisaties in die de polarisatie in de samenleving versterken.

Dat geldt ook voor een man die niet bij naam wordt genoemd en die in juli werd aangehouden. Hij beweegt zich volgens de NCTV binnen het online milieu van anti-overheidsactivisten en complotdenkers, waar hij zich manifesteert als voorman van een groep met 12.500 volgers op Facebook. Ook is hij actief in verschillende Telegramgroepen en verzet hij zich tegen de coronamaatregelen door te zinspelen op 'burgerarresten' van volksvertegenwoordigers en RIVM-medewerkers.

Radicale onderstroom

De NCTV signaleert een activistische bovenlaag, die relatief breed en gemêleerd is. Maar daarnaast is er een "radicale onderstroom met extremistische gedragingen". Deze mensen belagen politici en journalisten, intimideren politiemensen of publiceren online lijsten met privé-adressen van politieagenten en politici.

De verspreiding van dit soort informatie op online platforms is niet ongevaarlijk, schrijft de NCTV. De drempel voor extremistisch gedrag wordt verlaagd. Het versterkt polarisatie en leidt soms tot verharding, intimidatie en geweld of oproepen daartoe. Concreet voorbeeld daarvan is het in brand steken van zendmasten door mensen die het nieuwe mobiele datanetwerk 5G wantrouwen.

Complotten en crises, dat is een gouden combinatie. NOS op 3 zocht uit waarom die complottheorieën juist tijdens corona zoveel gepost worden:

De NCTV ziet weinig samenhang tussen de verschillende groepen die de straat op gaan. Op de demonstraties komen mensen af die om uiteenlopende redenen protesteren. Dat doen ze vaak niet uit ideologische overtuigingen, aldus de NCTV. Ze worden gedreven door "gevoelens van onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving".

Ze zijn bijvoorbeeld tegen de tijdelijke coronawet uit vrees voor ontwrichtende gevolgen van de maatregelen voor ouderen en families. Daarnaast zijn het zzp'ers die hun inkomen zien wegvallen of complotdenkers.

Ook hooligans misbruiken de demonstraties, signaleert de NCTV. Groepen voetbalsupporters die doorgaans de strijd zoeken met elkaar spannen samen om bij protesten met de politie te vechten. Dat deden ze niet alleen bij anti-lockdown-protesten, maar ook bij antiracisme-demonstraties afgelopen voorjaar.

Diverse groepen burgers zoeken verder aansluiting bij bijvoorbeeld de aanhoudende boerenprotesten. In tegenstelling tot de grootschalige acties van vorig jaar wordt het boerenprotest kleinschaliger en grimmiger. Bij een deel van de boeren is sprake van verharding, bijvoorbeeld door het uiten van dreigementen aan het adres van politici, journalisten en boeren met andere opvattingen.

Tekenen van verharding

Ook bij de antiracisme-activisten ziet de NCTV een verharding. Onder de noemer 'Black Lives Matter NL' worden demonstraties georganiseerd door een coalitie van al langer bestaande actiegroepen tegen racisme en discriminatie. Bij die betogingen werden onderwerpen als institutioneel racisme, politiegeweld, het koloniale verleden, slavernij, Zwarte Piet en discriminatie in brede zin aan de kaak gesteld.

Maar in tegenstelling tot in andere landen waren de antiracismedemonstraties in Nederland in het algemeen vreedzaam. Ze gingen niet gepaard met plundering, brandstichting of het omvertrekken van standbeelden. Wel vertonen sommige activisten en "kleine identitaire groepjes" volgens de NCTV tekenen van verharding. Zij willen bijvoorbeeld niet met andersdenkenden in debat en bekladden standbeelden die in hun ogen symbool zijn van racisme en kolonialisme. Ook intimideren ze openlijk en heimelijk tegenstanders en politie.

Online verspreiden actievoerders videofragmenten van aanhoudingen van zwarte mensen en discriminerende uitspraken van politieagenten in Nederland. Soms leidt dit tot het bedreigen van politiemensen.

In vergelijking met protesten zoals bijvoorbeeld in Duitsland valt het hier nog mee, constateert de NCTV. In Nederland is er een kloof tussen de hoeveelheid uitingen van ongenoegen online en wat daarvan op straat terug is te zien. Maar gerust is de NCTV niet op de anti-lockdown-protesten. "Deze protesten kunnen wel leiden tot (gewelddadige) verstoringen van de openbare orde."