Arjen van der Horst over correspondentschap VS: 'Roerige periode in geschiedenis'
"Neem de Spaanse grieppandemie van 1918", zei een collega eerder dit jaar. "Voeg daar de Grote Depressie van 1929 aan toe en de sociale onrust van 1968. Dat is 2020."
Het is onmogelijk om het afgelopen jaar in één artikel samen te vatten, laat staan een correspondentschap van zes jaar. Ik arriveerde in 2014 in de nadagen van Obama's presidentschap, maar mijn tijd in Amerika kwam grotendeels in het teken te staan van zijn opvolger Donald Trump.
Het is ongetwijfeld een van de roerigste periodes uit de Amerikaanse geschiedenis. De afgelopen zes jaar kenmerkten zich niet alleen door Trumpisme en groeiende verdeeldheid, maar ook door Black Lives Matter, de vrouwenbeweging, #MeToo en de verwoestende effecten van klimaatverandering.
Arjen bezocht alle uithoeken van de Verenigde Staten, en tijdens het maken van die reportages ging er ook wel eens iets mis:
Naast het vuurwapengeweld (ik heb de top vijf van grootste shootings meegemaakt), de daarop volgende March for Our Lives, het extreemrechtse geweld, aanslagen op Charlottesville en op synagoges en joden, zijn onder meer deze verhalen me het meeste bijgebleven:
De opkomst van Black Lives Matter
Op de tweede dag van mijn correspondentschap, eind 2014, stapten we op het vliegtuig richting Ferguson. In tal van Amerikaanse steden waren protesten uitgebroken nadat een onderzoeksjury besloten had om agent Darren Wilson niet te vervolgen. Eerder in de zomer had hij de zwarte tiener Michael Brown doodgeschoten in Ferguson. Het zou mijn eerste reportage worden vanuit Amerika.
Zo maakten we van dichtbij de opkomst van Black Lives Matter mee. In de zomer van 2015 gingen we terug naar St. Louis en het aangrenzende Ferguson voor een portret van Black Lives Matter. We belandden onbedoeld in een confrontatie tussen politie en activisten.
Wat volgde was een escalatie van geweld waarin een aantal grote problemen van Amerika samenkwamen: de extreme armoede van de zwarte getto's, het diepe wantrouwen van Afro-Amerikanen jegens de politie en het buitensporige geweld van een gemilitariseerde politiemacht.
Een nieuwe beweging: Trumpisme
Black Lives Matter werd in 2016 volledig overschaduwd door een nieuwe beweging: Trumpisme. Aanvankelijk namen weinig mensen de zakenman uit New York serieus, maar tot verrassing van velen (inclusief hemzelf) won Donald Trump de presidentsverkiezingen. We zijn de afgelopen jaren vaak op zoek gegaan naar de oorzaken van zijn electorale succes.
Een deel van dat antwoord vonden we in de dichtbeboste bergen van West Virginia. Vlak voor de verkiezingen van 2016 bezochten we het mijnwerkersdorp Rhodell. Ooit vormden plaatsjes als Rhodell het kloppende hart van de Amerikaanse economie, maar de afgelopen decennia sloten de mijnen en fabrieken. West Virginia staat nu te boek als de armste staat van Amerika. De America First-boodschap van Trump raakte dan ook een gevoelige snaar bij de inwoners van Rhodell. Zij waren de "vergeten mannen en vrouwen" waar de president het vaak over had.
De Snelweg der Tranen
Het ongebruikelijke presidentschap van Trump slokte een groot deel de journalistieke aandacht op en dat leidde ook geregeld tot frustraties. We kwamen soms niet toe aan andere belangrijke thema's. Een van de verhalen die me al sinds 2016 intrigeerden, was de Highway of Tears, een verhaal dat we uiteindelijk in 2018 zouden maken.
Langs een snelweg in het afgelegen gebergte van de Canadese provincie British Columbia verdwenen de afgelopen jaren tientallen meisjes en jonge vrouwen. De meesten waren afkomstig uit de First Nations, de oorspronkelijke bewoners van Canada. Niemand wist met zekerheid wat er met ze gebeurd was.
Klimaatverandering: geen abstract fenomeen meer
Van langdurige overstromingen tot periodes van extreme droogte, hitte en verwoestende natuurbranden. Steeds meer zijn de gevolgen van klimaatverandering voelbaar. Nergens gaat de opwarming van de aarde zo hard als in het Noordpoolgebied. Een van de bijzonderste reizen die we maakten, was naar het Arctic National Wildlife Refuge, het grootste natuurreservaat van de VS.
Trump wil dit gebied in Alaska zijn beschermde status ontnemen om olie- en gasboringen mogelijk te maken. Voor de Gwich'in-stam, die al eeuwen leeft in het gebied, is dit een nachtmerriescenario. Ze hebben al te kampen met de gevolgen van klimaatverandering en vrezen dat boringen de doodsklap betekenen voor hun manier van leven.
De orkaan die Puerto Rico platwalste
Klimaatverandering leidt volgens wetenschappers ook tot steeds krachtigere orkanen. Vooral 2017 was een uitzonderlijk jaar met meerdere zware orkanen. In september legde orkaan Maria Puerto Rico grotendeels plat. De hulp van de Amerikaanse regering kwam traag op gang en dat heeft ongetwijfeld bijgedragen aan het hoge dodental (bijna 3000).
In Puerto Rico kwam de ramp extra hard aan. Het eiland zucht al jaren onder wanbestuur en een diepe schuldencrisis. Veel inwoners waren op zichzelf aangewezen, zo merkten we toen we de afgelegen binnenlanden introkken. Toen we een jaar later terugkwamen zaten nog steeds delen van het eiland zonder stroom en schoon drinkwater.
De pandemie bepaalde alles in 2020
In het laatste jaar van mijn correspondentschap kwamen veel van die grote thema's weer terug. Er waren massale protesten tegen racisme en buitensporig politiegeweld na de dood van George Floyd en Breonna Taylor. In het westen van het land waren kolossale natuurbranden. Het land leek verdeelder dan ooit in een uniek verkiezingsjaar. Maar uiteraard stond 2020 vooral in het teken van de pandemie die op alles haar stempel drukte.
De coronacrisis landde in maart en aanvankelijk was New York het epicentrum. Dat leverde surreële en unieke beelden op. De city that never sleeps was een spookstad geworden waarin het dagelijkse leven volledig was lamgeslagen.
Wat staat Amerika te wachten?
Een maand geleden eindigde ik mijn laatste bijdrage vanuit Washington DC voor het NOS Journaal met de conclusie dat Amerika als het ware twee presidenten heeft. We zijn inmiddels een maand verder en Trump heeft nog steeds de overwinning van Joe Biden niet erkend. Dagelijks verspreidt hij leugens en ongefundeerde beschuldigingen dat de Democraten de verkiezingen hebben gestolen.
Hoewel Trump geen enkel bewijs heeft voor grootschalige kiezersfraude en nog geen rechter heeft weten te overtuigen, gelooft een groot deel van zijn aanhang dat hij de rechtmatige winnaar is. Amerikaanse media melden dat Trump niet aanwezig zal zijn bij de inauguratie van Joe Biden op 20 januari. Daarmee breekt de president met een eeuwenoude traditie van een vreedzame overdracht van de macht.
Ik verlaat dit land dan ook met een mengeling van verwondering en pessimisme. Ik heb intens genoten van de natuurpracht van dit onmetelijke land en de enorme diversiteit van zijn inwoners, die ons vaak met open armen ontvingen. Maar ik ben somber gestemd over hun toekomst.
De problemen van het land zijn gigantisch. De ongelijkheid is extreem, de middenklasse holt uit en de economie staat vooral in dienst van de allerrijksten. De infrastructuur is hopeloos verouderd en brokkelt steeds verder af. De Verenigde Staten kampen nog altijd met systematisch en institutioneel racisme. Klimaatverandering begint een steeds grotere tol te eisen, terwijl miljoenen Amerikanen dit probleem niet serieus nemen.
De ruimte voor consensus en compromis om deze kolossale uitdagingen aan te pakken is alleen maar afgenomen de afgelopen jaren. Zo is Amerika vooral in worsteling met zichzelf. Het land gaat een onzekere toekomst tegemoet waarbij zijn leidende rol op het wereldtoneel niet meer vanzelfsprekend is.