Wint het Verenigd Koninkrijk van Nederland in de slag om bedrijven?

Na Unilever, dat vorige maand koos voor Londen als hoofdvestiging, hintte ook Shell afgelopen weekend in het FD op een mogelijke verplaatsing van het hoofdkantoor naar het Verenigd Koninkrijk. Het Engels-Nederlandse softwareconcern RELX maakte die keuze twee jaar geleden al. Voor Shell zou het pijnpunt vooral zijn dat er een streep werd gezet door de afschaffing van de dividendbelasting.

In sommige Britse kranten werd het nieuws over Shell en Unilever gevierd als een overwinning - dankzij of ondanks de brexit - met koppen als Remainers proved wrong in de Express en London can take heart from Unilever's decision in de Financial Times.

Wat zegt dat over het vestigingsklimaat in Nederland?

Met een been in het Verenigd Koninkrijk

Veel, zegt voorzitter van werkgeversvereniging VNO-NCW Hans de Boer: "Wij lijken hoofdkantoren de grens over te duwen met vervelende retoriek en fiscale maatregelen die ons op achterstand plaatsen. Andere landen zuigen die bedrijven naar binnen."

Het ministerie van Economische Zaken wil alleen het volgende kwijt: "Een goed vestigingsklimaat voor bedrijven, ook voor internationaal opererende bedrijven als Shell, is voor de Nederlandse economie van groot belang. Signalen daarover neemt het kabinet serieus. We spreken hierover ook regelmatig met vele bedrijven."

Maar volgens hoogleraar belastingrecht Jan van de Streek, zegt dit niet zoveel over het algehele vestigingsklimaat in Nederland. "Unilever en Shell staan allebei al met een been in het Verenigd Koninkrijk. Dan blijf je het probleem hebben welk dna je hebt, Nederlands of Brits. Voor andere bedrijven in Nederland zie ik in ons belastingstelsel geen grote hobbels om hier te blijven."

Ook Harm-Jan de Kluiver, hoogleraar ondernemingsrecht, ziet dit niet als een voorbode. "Shell is al een Engelse vennootschap, met een hoofdkantoor in Nederland. Bij Unilever lag het anders, die hebben zowel een Britse als een Nederlandse vennootschap. In de kern komt het op hetzelfde neer: ze zijn deels Brits. Dan ligt het voor de hand dat de vraag een keer opkomt voor welk land je definitief kiest."

Waarom kozen Unilever en RELX dan voor Engeland? Op fiscaal vlak is Engeland wat aantrekkelijker, zegt Van de Streek. "Ze heffen geen dividendbelasting en de vennootschapsbelasting is lager."

Maar dat betekent volgens hem niet dat Nederland fiscaal ónaantrekkelijk is. "Ons vennootschapsbelastingtarief ligt rond het gemiddelde van de Europese Unie. Het is hier alleszins redelijk, dus ik maak me geen zorgen dat bedrijven om fiscale redenen uit Nederland weg zouden willen."

De Kluiver denkt dat ook de houding ten opzichte van grote ondernemingen een rol kan spelen in de afweging. "Nederland is wat negatiever over grote bedrijven dan andere landen. Dat zie je bijvoorbeeld in discussies over beloningen. Dat ligt hier gevoelig." Engeland zou meer bereid zijn om dingen voor bedrijven te regelen. "Bij Unilever was ook het gevoel: de Engelsen willen ons liever dan de Nederlanders."

De Amsterdamse hoogleraar noemt ook de commotie rond het afschaffen van de dividendbelasting. De streep daardoor betekende minder winstuitkering voor aandeelhouders. "Aandeelhouders zijn essentieel voor zo'n groot bedrijf om kapitaal aan te trekken om überhaupt te kunnen ondernemen. Hun wensen zijn ook van belang."

Onder een vergrootglas

Shell heeft de afgelopen tijd onder een vergrootglas gelegen omdat het bedrijf geen winstbelasting betaalt in Nederland. Vanuit de oppositie kwam een initiatiefwet om dat te stoppen.

Volgens VNO-NCW moet Nederland zich realiseren dat onze binnenlandse markt en diplomatieke kracht niet groot is. Hoofdkantoren zorgen ervoor dat de slagkracht van Nederland op het internationale toneel groter wordt, en ze trekken mkb-bedrijven aan, zegt de werkgeversvereniging.

De Kluiver is het daarmee eens. "Naarmate je meer hoofdkantoren in Nederland hebt denken mensen: het zal daar wel aantrekkelijk zijn." Wat de impact van een verhuizing is op bijvoorbeeld IT-bedrijven, catering en schoonmaak rondom het hoofdkantoor hangt af van hoeveel activiteiten daadwerkelijk verplaatst worden, zegt hij. "Is het vooral een papieren verhuizing, dan kan het meevallen." Dat is het geval bij Unilever.

Andere aspecten maken Nederland volgens De Kluiver juist een prettig land om je in te vestigen. "De bevolking is hoogopgeleid, de infrastructuur is goed, en het woongenot is groter. Je kunt in Amsterdam voor minder geld mooier wonen dan in Londen."

Onder meer daardoor hebben inmiddels zo'n 140 'brexitbedrijven' zich hier gevestigd. Niet al die bedrijven zijn ook echt weggegaan uit het Verenigd Koninkrijk, sommige daarvan zijn hier naartoe uitgebreid. Het gaat om bedrijven van verschillende grootte; alleen bedrijven die minimaal 5 banen meebrengen zitten in de telling.

Uiteindelijk maakt elk bedrijf zijn eigen afweging, maar concrete aanleidingen dat meer bedrijven vertrekken zien De Kluiver en Van de Streek niet. "Ik denk wel dat als je maar doorgaat met het verzwaren van de belastingdruk op bedrijven zonder dat de rest van de wereld met je meegaat, je op een gegeven moment een kookpunt bereikt en bedrijven vertrekken", zegt Van de Streek. "Maar daar is nu nog geen sprake van."