Koning reageert op verdeelde reacties na excuses: 'Weloverwogen gedaan'

Koning Willem-Alexander heeft bij de afsluiting van het staatsbezoek aan Indonesië gereageerd op de verdeelde reacties die zijn excuses voor het Nederlandse geweld in Indonesië hebben losgemaakt.

De koning zei dat hij vooraf besefte dat de excuses gevoelig lagen. "Maar ik heb het weloverwogen gedaan en ik denk dat uiteindelijk iedereen toch tot het inzicht komt dat dit de juiste manier was om het staatsbezoek te beginnen."

Lof én kritiek

Koning Willem-Alexander sprak dinsdag de excuses uit in de aanwezigheid van de Indonesische president Widodo, op de eerste dag van het staatsbezoek.

Er was veel lof voor de "historische" excuses, maar er waren ook verontwaardigde reacties. Die kwamen vooral van de kant van de veteranen van het Nederlandse koloniale leger, die vinden dat met de excuses wordt voorbijgegaan aan het geweld van Indonesische kant. Zo gooide veteraan John Bruininga uit woede zijn koninklijke onderscheiding op de grond.

Bekijk hieronder de reactie van John Bruininga na de excuses van de koning, eerder deze week.

De koning oogde tijdens de afsluitende persconferentie van vandaag geraakt toen hij werd bevraagd over de reactie van Bruininga. "Deze man heeft die onderscheiding verdiend, die moet hij met trots dragen", zei hij. "Alle veteranen zijn me echt dierbaar. Ik hoop dat hij dit zal heroverwegen. Want hij heeft dit verdiend en moet kunnen tonen dat hij een held is."

Met name de timing van de excuses steekt de Indië-veteranen. Zo loopt er nog een onderzoek naar extreem geweld tijdens de dekolonisatieoorlog. Maar volgens de koning was het nu tijd de excuses te maken: "Het is een bijzonder jaar, 75 jaar na de Indonesische onafhankelijkheid. En het is een mooi, rond verhaal. Op een mooi moment."

In goed overleg

Minister van Buitenlandse Zaken Blok benadrukt dat de excuses van de koning eerder al waren uitgesproken door twee ministers (Bot en Koenders) en door de Nederlandse ambassadeur in Indonesië. "Dus het past in de lijn van de eerdere verantwoordelijkheid die genomen is door Nederlandse regering. Maar nu de koning deze woorden uitspreekt, krijgt dat natuurlijk een bijzondere lading", zegt hij.

Blok wil niet zeggen of de excuses een initiatief van de koning zelf zijn. Ook gaat hij er niet op in of de koning door de excuses in een politieke gevoelige situatie is gebracht. Hij wil enkel benadrukken dat toespraak van de koning "in heel goed overleg" met het kabinet op papier is gezet.

Volgens Koningshuis-verslaggever Kysia Hekster mag hij in ieder geval niets zeggen dat niet is goedgekeurd door het kabinet. "Daar zit heel weinig lucht in. Uiteindelijk zegt hij wat de regering vindt. Je kunt hoogstens zeggen dat hij de excuses heeft gemaakt die zijn moeder 25 jaar geleden eigenlijk al wilde maken."

'Koning roept voor het eerst verdeelde reacties op'

Toch zijn de excuses een bijzonder moment in het koningschap van Willem-Alexander, zegt Hekster. "Sinds 2013 draait zijn koningschap om verbinden, verbinden en nog eens verbinden. Dat was goed te zien bij de MH17-ramp. Die koning wil hij graag zijn. Beatrix was veel politieker. Nu heeft hij voor het eerst iets gezegd dat heftige reacties oproept, in dit geval bij veteranen. Dat kan niet anders dan moeilijk voor hem zijn."

Wel benadrukt Hekster dat de koning in Indonesië met het aanstippen van een gevoelige zaak niet opeens een compleet andere kant van zichzelf heeft laten zien.

"Hij kaart nu weliswaar voor het eerst een gevoelig binnenlands onderwerp aan, maar in het buitenland heeft hij dit al vaker gedaan. Bijvoorbeeld in China, toen hij tijdens het staatsbezoek op een paar momenten aandacht besteedde aan de mensenrechtensituatie. Dat ligt politiek erg gevoelig in China."