Chinese TikTok razend populair, maar ook vragen over privacy en censuur
Als je de app opent, kom je in een wereld terecht van korte filmpjes waarin mensen dansen of andere acts opvoeren. Welkom bij TikTok, een app die steeds populairder wordt onder tieners, met op de voorpagina filmpjes die makkelijk viral gaan.
Concurrenten als Snapchat en Instagram zijn Amerikaans, maar TikTok komt uit China. Het is voor het eerst dat een socialemedia-app uit dat land doorbreekt in het Westen. Moederbedrijf Bytedance wordt met een papieren waarde van 75 miljard dollar gezien als een van de waardevolste startups ter wereld.
Ook de VVD heeft TikTok inmiddels ontdekt:
In Nederland telt de app volgens onderzoeksbureau Multiscope 1 miljoen gebruikers. TikTok meldde eerder dit jaar in Amerika 26,5 miljoen gebruikers te hebben, van wie 60 procent tiener is.
Vooral in de VS zijn er ook kritische geluiden. Begin dit jaar heeft de Amerikaanse toezichthouder FTC een schikking van 5,7 miljoen dollar getroffen met TikTok over het schenden van de privacy van kinderen. De app verzamelde gegevens van kinderen zonder toestemming te vragen van ouders.
Om te voldoen aan de FTC-eisen heeft het platform de deel-mogelijkheden van kinderen beperkt en moet er nu duidelijker toestemming worden gekregen van ouders.
"Het is heel belangrijk om als ouder goed in de gaten te houden wat kinderen op de app doen", zegt Justine Pardoen van Bureau Jeugd & Media. "Je moet er altijd rekening mee houden dat beelden van je kinderen ergens online verschijnen waar je het niet verwacht. Kinderen hebben in hun onschuld vaak niet door wat ze delen."
Ondertussen loopt er een Amerikaans onderzoek in het kader van de nationale veiligheid, waarbij opnieuw vragen over censuur en het opslaan van gebruikersdata centraal staan. In de zomer van 2017 lag de beveiliging van voorganger Musical.ly onder vuur.
Verwijderen video Oeigoeren
Afgelopen week was er veel te doen over het verwijderen van een video van de 17-jarige Feroza Aziz. Hierin was de Amerikaanse tiener kritisch over de internering van Oeigoeren in China.
Dit voedde het vermoeden dat het bedrijf kritische content over de Chinese overheid censureert. Volgens TikTok was hier geen sprake van. Het bedrijf sprak van een menselijke fout, de video kwam weer online en er werden excuses gemaakt.
De relatie tussen bedrijven zoals TikTok en de Chinese overheid is heel ingewikkeld.
The Washington Post sprak al eerder met oud-medewerkers van TikTok in de VS. Die zeggen dat moderatoren in Peking het laatste woord hebben om te bepalen of video's waar een melding over komt, worden toegelaten.
Tegen de krant zegt de manager van TikTok in de VS dat men in eerste instantie overal hetzelfde beleid hanteerde, maar dat dit is veranderd en dat de afdeling in de VS geen politieke censuur pleegt en niet handelt op instructies van het moederbedrijf.
Ingewikkelde relatie
De relatie tussen bedrijven zoals TikTok en de Chinese overheid is ingewikkeld, zegt Jian Lin van de Rijksuniversiteit Groningen. "In China moeten socialemediabedrijven zich voegen naar de regels van de staat. Maar het zijn private bedrijven en geld verdienen is hun eerste prioriteit, wat leidt tot een hoop onderhandelingen."
"Ik weet niet of ze verzoeken van de Chinese overheid zullen afwijzen als deze komen", zegt de onderzoeker. "Ik denk dat ze geen censuur willen plegen, maar de druk kan hoog zijn."
Mediawetenschapper José van Dijck wijst erop dat bedrijven als Facebook in het verleden ook twijfelachtige keuzes over het verwijderen van content hebben gemaakt. "De waarden kunnen natuurlijk wel gaan botsen", zegt ze over de culturele verschillen tussen westerse landen en China.
Automatisch risicovoller inschatten
In Nederland zijn de zorgen nog niet zo groot als in de VS. "We schatten het risico van dingen die uit China komen vaak automatisch wat hoger in, het is natuurlijk de vraag of dat zo is", zegt D66-Kamerlid Kees Verhoeven, ondervoorzitter van de tijdelijke Kamercommissie Digitale Toekomst. "Zolang er geen aanwijsbare privacyschending of censuur is, is er geen reden voor ingrijpen."
Op vragen van de NOS over privacy en censuur wijst TikTok op een eerder gepubliceerde blogpost. Daarin wordt benadrukt dat het geen censuurverzoeken van China zal honoreren en dat data van Amerikaanse gebruikers staan opgeslagen in de VS. Het is aannemelijk dat de data van Nederlandse gebruikers ook in de VS worden opgeslagen.
