Deze virale YouTubevideo's laten zien hoe boos veel Marokkanen zijn

• Samira Jadir en Sheily Belhaj

  Correspondent Marokko en Redacteur Buitenland

"De regering stopt ons vol met drugs", "onze dromen zijn kapot gemaakt", en "in 2020 zullen er geen armen meer zijn in Marokko, omdat iedereen vertrekt".

Slechts enkele kritische teksten uit de vele Marokkaanse trending video's die de afgelopen tijd verschijnen op YouTube. Tientallen miljoenen Marokkanen bekijken ze en delen ze met hun vrienden.

Wat is er aan de hand in het relatief rustige Marokko? Tot nu toe het enige Noord-Afrikaanse land waar de afgelopen 8 jaar geen grootschalige (landelijke) protesten uitbraken.

"De onvrede is niet nieuw", zegt socioloog Rachid Touhtou, verbonden aan de National School of Statistics and Aplied Economics in Rabat. Hij doet onderzoek naar sociale bewegingen. "Maar in Marokko uit die onvrede zich in het algemeen eerst op microniveau."

Hij wijst op de protesten in de Rif, de grootste protesten in het land van de afgelopen jaren. "Dat begon in Al Hoceima, omdat mensen een ziekenhuis wilden, pas daarna sloeg het over naar de rest van de Rif."

Door de grote verdeeldheid onder Marokkanen verspreidde het protest zich niet naar de rest van het land. "Wat je nu op YouTube ziet, is een nieuwe vorm van protest. Het is meer gestructureerd en daarom misschien wel gevaarlijker voor de autoriteiten."

De likes en de views op de video's laten volgens Touhtou veel beter zien wat er speelt in de samenleving dan wat er in de media wordt geschreven.

We legden hem drie video's voor die recentelijk viral gingen:

Boze voetbalsupporters

Geen liederen over de club, de voetballers of hun stad: maar kritiek op het regime klinkt er sinds kort als de Marokkaanse voetbalclub Ittihad Tanger speelt. In de video die op YouTube werd geplaatst zijn tientallen voetbalsupporters te zien die in koor "het regime is een grote maffia" en "ze bombarderen ons met loze beloftes" zingen.

"De voetbalsupporters hebben altijd liederen gezongen tijdens wedstrijden, maar de afgelopen twee jaar zijn de ze meer politiek van aard en beter georganiseerd", zegt Touhtou. Zo werd het net zo politieke nummer Fi bladi Dalmoni, dat ontstond op de tribunes van Raja Casablanca, ook het lijflied van Marokkanen die hun overtocht naar Spanje filmden en op Facebook zetten.

Dat het verzet nu ontstaat in de stadions is volgens de socioloog niet verrassend. "Voetbalwedstrijden in Marokko zijn er ook om de jongeren een plek te geven om hun frustraties te uiten." Bovendien vormden voetbalsupporters in bijvoorbeeld Egypte ook de harde kern van de demonstranten tijdens de Arabische Lente in 2011.

Topsporters vluchten weg

De 27-jarige Marokkaanse atleet Anouar Boukharsa werd meerdere malen nationaal taekwondo-kampioen. Desondanks kan hij in Marokko niet het leven leiden dat hij wil. Afgelopen maand stapt hij samen met een aantal andere jongeren op een bootje richting Spanje. Hij filmt zichzelf, terwijl hij drie medailles in de zee gooit. "Ik wil ze niet meer, ik voel me nutteloos en genegeerd."

De video krijgt veel aandacht in de Marokkaanse media. Vooral omdat hij al de vijfde topsporter is die in korte tijd Marokko verruilt voor Europa. Tussen januari en oktober van dit jaar maakten ruim 7000 Marokkanen de oversteek naar Europa. Touhtou: "De atleet heeft een verkeerde inschatting gemaakt door te denken dat hij het met sport alleen zou redden in Marokko. Ik snap overigens best dat jongeren willen migreren."

Hij benadrukt dat Marokkanen altijd al seizoenswerk hebben gedaan in Spanje. Maar het is uiteindelijk ongunstig voor Marokko als te veel jonge mensen het land legaal of illegaal verlaten. "Marokko verliest nu werkkracht, zowel op intellectueel als fysiek vlak. De regering moet echt zijn best doen om deze mensen binnen te houden."

Arrestatie rapper

In het nummer 3acha Cha3b (Leve het volk) wordt stevig geageerd tegen de overheid. Zo wordt er onder meer gerapt over onderdrukte burgers en over de Riffijnen. Maar ze hebben het ook over 'de leider der verslaafden'. Het volk wordt volgens het rapperscollectief namelijk volgestopt met drugs, zodat het niet in opstand komt.

Dit 'leider der verslaafden' is een impliciete verwijzing naar de koning, wiens bijnaam 'leider der gelovigen' is. En hoewel hij niet letterlijk wordt genoemd, is dit nogal controversieel. Kritiek op de koning wordt niet op prijs gesteld, al is het vaak onduidelijk waar de grens precies ligt.

Kort na het verschijnen van de clip werd een van de rappers opgepakt. Omdat hij de politie beledigde in een andere video, maar veel Marokkanen denken dat dit kritische nummer ook meespeelt.

Het nummer werd in een week tijd meer dan 10 miljoen keer bekeken. Volgens Touhtou een voorbeeld van de kracht van sociale media. "Voor Marokkanen is sociale media, in het bijzonder Facebook, heel belangrijk. Door na te gaan wat veel likes krijgt, welke filmpjes veel gedeeld worden, weet je hoe mensen ergens over denken."

De tienduizenden mensen die op de video reageren lijken het, gezien de vele steunbetuigingen, in elk geval eens te zijn met de rappers en hun stevige kritiek op de situatie in het land.

Sociale media lijken een relatief veilige plek om onvrede over uitzichtloosheid en de hoge jeugdwerkloosheid te uiten. Maar of het leidt tot een revolutie zoals in de buurlanden, of daadwerkelijke impact op het beleid blijft volgens Touhtou voorlopig nog maar de vraag.