'Medewerker die buiten werktijd onbereikbaar is, is niet lui maar gezond'

Dit artikel verscheen in september, maar is vandaag opnieuw actueel. Uit een enquête van het CBS en TNO blijkt dat de helft van werkend Nederland vaak of altijd bereikbaar is.

Thuis op de bank toch nog even het appje van die collega beantwoorden of vlak voor het slapengaan je baas terugmailen. In het nieuwe cao-akkoord voor de gehandicaptenzorg zijn werknemers niet meer verplicht om buiten werktijd te reageren op appjes of oproepen. Althans, voor de belletjes en berichten die van hun baas komen.

"Een medewerker kan nu zelf bepalen of hij in zijn vrije tijd zijn telefoon opneemt of mail bekijkt", legt FNV-bestuurder Karim Skalli uit in Nieuws en Co. "Dus het is niet verboden. Als je het echt belangrijk vindt om dat berichtje te sturen, moet je dat gewoon doen."

Volgens de vakbond hebben de leden zelf om de bereikbaarheidsafspraken gevraagd. Het akkoord moet nog wel goedgekeurd worden.

In landen als België, Duitsland en Luxemburg hebben grote bedrijven al langer bereikbaarheidsafspraken met medewerkers vastgelegd. De Duitse autofabrikant Daimler biedt werknemers bijvoorbeeld de mogelijkheid om tijdens hun vakantie binnenkomende mailtjes automatisch te laten verwijderen.

Medewerkers van Lidl Luxemburg en Lidl België krijgen tussen 18.00 uur en 07.00 uur geen mail meer binnen. Ook Volkswagen heeft in Duitsland voor deze oplossing gekozen.

'Werkhoofd uitzetten'

De Fransen hebben zelfs sinds 2017 in de wet opgenomen dat werknemers het recht hebben om buiten werktijd onbereikbaar te zijn. De reden? Een onderzoek dat de Franse minister van Werkgelegenheid in 2015 liet uitvoeren. Daarin werd gewaarschuwd voor slapeloosheid, relatieproblemen en burn-outs doordat je buiten kantoortijden ook nog met je werk bezig bent. Uit Amerikaans onderzoek uit 2016 komt een soortgelijk beeld naar voren.

"Het is heel belangrijk om je 'werkhoofd' uit te zetten en je hersenen rust te gunnen", zegt psycholoog Thijs Launspach. Hij schreef het boek Fokking Druk, over werkstress. "Als je thuis een werkappje checkt of belt met een collega is dat hetzelfde voor je hoofd als daadwerkelijk op kantoor aan het werk zijn."

Launspach noemt de cao voor de gehandicaptenzorg een stap in de goede richting. "Maar het moet geen wassen neus worden." Hij pleit ervoor dat elk bedrijf afspraken maakt met werknemers over bereikbaarheid buiten werktijden. Zonder heldere afspraken ontstaat er volgens hem vanzelf een cultuur waarin werknemers het idee hebben dat ze altijd moeten reageren. Want als iedereen om je heen 24 uur per dag aan het mailen is, ga je er automatisch van uit dat dit ook van jou verwacht wordt. "Als je niet vastlegt wat urgent is, is álles urgent."

'Steuntje in de rug'

Arbeidspsycholoog en coach Erna de Vries ziet dat het voor de een makkelijker is om werk 'uit' te zetten dan voor de ander. "Sommige mensen kunnen prima rust nemen buiten werktijd. Anderen voelen zich bijna gedwongen om altijd bereikbaar te zijn." Volgens De Vries is voor deze laatste groep zo'n cao een steuntje in de rug.

In Nederland zijn op sommige plekken werkgevers al actief bezig met het behouden van een goede balans tussen werk en privé. Zo zijn er bij softwarebedrijf AFAS afspraken gemaakt over wat op vakantie gaan betekent. Medewerkers mogen collega's die op vakantie zijn niet appen of mailen. Wel om leuke foto's uit te wisselen, maar niet over werkgerelateerde zaken.

Bij het Haarlemse communicatiebureau Heldergroen wordt iedere dag om 18.00 uur een knop ingedrukt waardoor de bureaus omhoog gaan en er niet meer gewerkt kan worden. En werknemers krijgen geen laptops of e-mail op hun telefoon. Launspach: "Dit soort afspraken zijn echt laaghangend fruit. Het kost je als bedrijf niks en je boekt er grote resultaten mee."

Check in de video zelf hoe de werkdag bij Heldergroen eindigt:

De Vries en Launspach zien ook een taak voor werknemers zelf weggelegd. Zwengel de discussie over het recht op onbereikbaarheid aan, luidt hun advies. Ook al is dat moeilijk. "Je moet er wat moed voor bijeenschrapen, maar uiteindelijk ben ook jij verantwoordelijk voor jouw gezondheid. En misschien ontdek je wel dat jouw baas helemaal niet verwacht dat je altijd bereikbaar bent."

Launspach: "We zijn inmiddels wel in de tijd gekomen dat je als medewerker niet meer lui bent als je niet op werkberichten wil reageren buiten werktijd, maar juist oog hebt voor je eigen gezondheid en duurzaamheid."