Waarom draaien jongeren op voor het niet korten van pensioenen?
Het komt iedere keer terug in het debat over pensioenen: als we nu niet korten, dan draaien jongere generaties daar voor op. Ondertussen zeggen partijen zoals vakbond FNV en veel ouderen dat er ruim genoeg in de pensioenpotten zit om helemaal niet te hoeven korten. Hoe zit het?
Geen spaarvarken
Het begint met de vraag: hoeveel pensioen mag je verwachten? Iedereen die aangesloten is bij een pensioenfonds (grofweg 90 procent van alle werknemers in Nederland) bouwt een aanvullend pensioen op. Dat ontvang je als je mag stoppen met werken bovenop je aow-uitkering.
Die pensioenpot is geen spaarvarken. Het is dus niet zo dat als je tijdens jouw werkende leven 40.000 euro in de pot hebt gestopt, dat je daar ook recht op hebt.
Daarvoor gaat het geld juist in een fonds. Daarin zit jouw geld, en dat van alle andere deelnemers, en dat wordt belegd in aandelen en obligaties. Zo wordt de inleg veel meer waard. Hoeveel meer, dat hangt af van hoe jouw fonds zich tegen risico's heeft ingedekt, en hoe het het geld geïnvesteerd is.
Fondsen doen dat op verschillende manieren. Daarom staan sommigen er nu heel goed voor, en dreigen bij andere kortingen. Voor het pensioen van ongeveer 8 miljoen mensen dreigt korting. Dat geldt voor iedereen in die fondsen, zowel jongeren als ouderen.
Reken je rijk
Dat wil zeggen: sommige fondsen hebben al te lang te weinig in kas om de pensioenen te kunnen uitkeren die ze beloofd hebben. Maar hoe weet je nou of je voldoende geld in de pot hebt?
Dat is een complexe rekensom. Logisch, want al het geld is op één grote hoop gegooid. Om in te schatten wie nu en later recht heeft op welk deel van het geld, moet je inschatten hoeveel de inleg de komende tijd zal opleveren. Voor die schatting gebruiken fondsen de rekenrente: in feite de winst die ze komende jaren redelijkerwijs kunnen verwachten.
En om die rekenrente draait de hele discussie over wel of niet korten. Want als je weet hoeveel winst je mag verwachten, weet je ook of je straks genoeg geld hebt voor de pensioenen van alle deelnemers.
Op veilig
Fondsen gebruiken de risicovrije rekenrente. Dat risicovrij slaat op het idee dat van fondsen over het algemeen verwacht wordt dat ze geld redelijk veilig beleggen, bijvoorbeeld als lening aan een betrouwbare overheid.
Een vuistregel is dat je van zo'n risicoloze belegging ook niet zoveel rendement mag verwachten. De kans dat de Nederlandse overheid bijvoorbeeld een lening terugbetaalt is heel groot, dus hoeft ze ook niet zoveel voor de lening te betalen. Dat levert een fonds dus relatief weinig op.
Maar fondsen stoppen hun geld in een breder pakket. En dat hele pakket heeft de afgelopen tijd veel meer opgeleverd dan die risicovrije rekenrente. Toch moeten ze nog steeds deze lagere rente gebruiken om te berekenen hoeveel winst ze mogen verwachten.
Risico nemen
Partijen als de FNV, met een overwegend oudere achterban, pleiten er nu voor om die 'veilige' rekenmethode los te laten. Ze vinden dat fondsen er vanuit mogen gaan dat ze meer winst zullen maken. De afgelopen jaren is dat namelijk ook gebeurd, en was het rendement een stuk hoger dan die risicovrije rekenrente.
Volgens die redenering zouden ze wel genoeg geld in kas hebben, en hoeft er niet gekort te worden.
Maar in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst, zegt Marike Knoef, hoogleraar economie aan de Universiteit Leiden en directielid van pensioendenktank Netspar. "We hebben geen glazen bol."
Wie kijkt hoeveel beleggingen de afgelopen decennia hebben opgeleverd, ziet dat daar zowel uitschieters naar boven als naar beneden mogelijk zijn.
Wanneer we fondsen toe zouden laten om met een hogere rente te rekenen, omdat we verwachten dat ze de komende jaren veel meer gaan verdienen, dan kan iedereen op dit moment het pensioen krijgen waar ze nu nog aanspraak op maken.
Jongeren krijgen de rekening
Het probleem is: het risico voor jongeren neemt dan toe. En terwijl de ouderen van nu profiteren van dat risico, omdat ze een pensioen krijgen uitgekeerd, zijn de jongeren de dupe als het later mis gaat.
Voor hen blijft er namelijk voorlopig minder geld over in de pot. En als dat de komende jaren niet voldoende oplevert, krijgen ze daar minder pensioen voor terug.
"Je kan daar als kabinet voor kiezen, maar dan moet je wel duidelijk maken dat er herverdeling plaatsvindt van jonge naar oude generaties", zegt Knoef. "Je kan ook zeggen: de groep die het risico loopt, mag de opbrengst daarvan opstrijken."
