Lage rente zet pensioenonderhandelingen op scherp

• Thom Opheikens en Roel Bolsius

  redacteur Economie en politiek redacteur

Op de dag dat in Frankfurt de Europese Centrale Bank de rente nóg verder omlaag brengt, start in Den Haag de uitwerking van het nieuwe pensioenstelsel. Dat was al complexe materie. De alsmaar dalende rente en daardoor dreigende kortingen maken het nóg lastiger.

Toen het pensioenakkoord afgelopen juni werd gesloten leek de kans op kortingen flink kleiner. Vooruitlopend op een nieuw pensioenstelsel waar uitkeringen in gunstige tijden eerder verhoogd worden en in slechte tijden eerder verlaagd.

Maar door de dalende rente is de dekkingsgraad van pensioenfondsen in rap tempo gezakt. Vier van de vijf grootste pensioenfondsen zitten in de gevarenzone. Het gaat om ambtenarenfonds ABP, Zorg en Welzijn en de metaalfondsen PMT en PME. Als er gekort wordt kan het uiteindelijk om tientallen euro's per maand gaan.

Er is geen kans dat die kortingen vandaag van tafel gaan. De stuurgroep gaat in eerste instantie kijken hoe het akkoord uitgewerkt kan worden en wat daarvoor nodig is. Waar is extra onderzoek nodig, in welke volgorde wordt dat gedaan, en wie gaat dat doen zijn vragen die vandaag op tafel liggen.

De bovengenoemde grote pensioenfondsen hebben samen ongeveer zes miljoen deelnemers. Officieel wordt niet gesproken over de dreigende kortingen, maar iedereen die in de stuurgroep aan tafel zit, weet dat ze er niet omheen kunnen. Kortingen raken iedereen. Naast de huidige gepensioneerden bouwen ook deelnemers die nog werken minder pensioen op.

"Bij de pensioensector staan alle seinen inmiddels op rood", schreef koepelorganisatie Pensioenfederatie vorige week. De pijn bij enkele grote fondsen is zo groot geworden dat de federatie de minister oproept om snel met maatregelen te komen.

Wil je weten hoe jouw pensioenfonds ervoor staat? Hieronder kun je dat zien.

Ook de werkgevers en vakbonden kijken naar minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken. Alleen hij heeft de sleutel in handen om kortingen aan het einde van dit jaar te voorkomen, zeggen zij. De vakbonden staan er steviger in. Zij vinden kortingen na het sluiten van het akkoord in juni niet uit te leggen en ondermijnend voor het vertrouwen in een nieuw stelsel.

Geen makkelijke oplossing

Koolmees gaat in gesprek met de pensioenfondsen, maar een makkelijke oplossing is er niet. Het veelgenoemde aanpassen van de rekenrente schuift het risico op nog meer korten door naar de werkenden en volgende generaties.

Je kan daarom zeggen dat "korten misschien wel gewoon noodzakelijk is", vindt de Leidse hoogleraar economie Marike Knoef. "Het is maar de vraag hoe je de last wil verdelen." Als de kortingen nu niet doorgaan profiteren vooral de ouderen daarvan. "Maar nu meer uitkeren gaat wel ten koste van de volgende generatie."

Het argument dat kortingen het vertrouwen in het pensioenstelsel zouden ondermijnen, veegt Knoef ook van tafel. "Ook dat verschilt per generatie. Als de fondsen nu de pensioenen niet korten, kan dat bij de jongeren juist een reden zijn om het vertrouwen te verliezen. De jongere generatie heeft toch al steeds meer het gevoel dat de pot nu opgemaakt wordt en er niets meer overblijft voor later."

Commitment

De situatie is er sinds juni niet gemakkelijker op geworden. Alleen als de kortingsdreiging van de baan is zal er ruimte zijn om echt te kijken naar het nieuwe pensioenstelsel. Het woord commitment valt wel vaak. Sociale partners hebben zich verbonden aan het akkoord.

De stuurgroep heeft ongeveer een jaar de tijd om eruit te komen. Daarna moet het nieuwe pensioenstelsel in wetgeving worden omgezet. om vanaf 2022 in te kunnen gaan.